۵. چک برگشتی و مجازات‌ها در قانون جدید

۵.۱ چک برگشتی چیست و شرایط شکایت کیفری

وقتی چکی به دلیل نداشتن موجودی یا ایراد دیگر برگشت بخورد، آن را «چک برگشتی» یا «چک بلامحل» می‌نامند.  در قانون جدید نیز امکان شکایت کیفری برای صادرکننده چک بلامحل پیش‌بینی شده است، به شرطی که ذی‌نفع طی مهلت مقرر اقدام کند. 

یکی از شرایط اساسی برای طرح شکایت کیفری، انجام فرآیندهای ثبت و استعلام در سامانه صیاد و رعایت مهلت قانونی است. اگر این شرایط رعایت نشود، ممکن است شکایت رد شود و تنها راه وصول، دعوای حقوقی یا اجرائی باشد. 

۵.۲ مجازات صادرکننده چک برگشتی بر اساس ماده ۷ قانون صدور چک

ماده ۷ قانون صدور چک (با اصلاحات) یکی از مهم‌ترین مواد درباره مجازات چک بلامحل است. طبق اصلاحات اخیر (تا ۱۴۰۴) حکم صادرکننده چک بلامحل به شرح زیر است: 

- اگر مبلغ مندرج در چک کمتر از ۷۸۰ میلیون ریال باشد → حداکثر **شش ماه حبس**. 
- اگر مبلغ بین ۷۸۰ میلیون تا ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون ریال باشد → **۶ ماه تا ۱ سال حبس**. 
- اگر مبلغ بیشتر از ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون ریال باشد → **۱ تا ۲ سال حبس** و **ممنوعیت داشتن دسته چک به مدت دو سال**.

همچنین اگر صادرکننده چند فقره چک بلامحل داشته باشد، ممکن است مجموع مبالغ چک‌ها مبنای تعیین مجازات قرار گیرد.  علاوه بر حبس، شرایطی چون ممنوعیت استفاده از دسته چک و اعمال محدودیت‌های بانکی نیز ممکن است وضع گردد. 

۵.۳ تغییرات جدید و کاهش حبس

با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، در بسیاری از موارد میزان حبس مقرر در ماده ۷ ممکن است کاهش یابد یا تبدیل به مجازات جایگزین شود (مثلاً جزای نقدی) در صورتی که شرایط قانونی آن وجود داشته باشد. 

۶. روند صدور اجرائیه و وصول چک صیادی

وقتی چک برگشت می‌خورد، ذی‌نفع می‌تواند از طریق دادگاه حقوقی دعوا کرده یا به اداره ثبت برای صدور اجرائیه مراجعه نماید. ماده ۱ قانون صدور چک مقرر می‌کند که چک حکم سند لازم‌الاجراء دارد و دارنده می‌تواند برای صدور اجرائیه به اداره ثبت مراجعه کند. 

برای صدور اجرائیه، باید اصل چک و گواهی عدم پرداخت به اداره ثبت ارائه شود و اداره ثبت پس از بررسی، اجرائیه صادر می‌کند. 

پس از صدور اجرائیه و ابلاغ به صادرکننده، او ۱۰ روز فرصت دارد مبلغ چک را به حساب اعلام شده واریز کند. در صورت عدم پرداخت، ذی‌نفع می‌تواند تقاضای توقیف اموال صادرکننده را کند.

۷. مثال‌های کاربردی چالش‌های چک صیادی

در این بخش چند مثال واقعی را بررسی می‌کنیم تا ببینید «مشکلات چک صیادی چیست؟» در عمل چگونه اتفاق می‌افتند و چگونه قانون می‌تواند کمک کند.

مثال ۱: چکی که ثبت نشده بود

فرض کنید آقای «الف» تراکنش تجاری انجام می‌دهد و چکی صادر می‌کند، اما قبل از تحویل به گیرنده، آن چک در سامانه صیاد ثبت نمی‌شود. گیرنده چک پس از مدتی ادعا می‌کند چک را برگشت خورده و شکایت می‌کند. در دادگاه، طرح ادعای حقوقی و کیفری ممکن است با مشکل مواجه شود چون اثبات اینکه چک ثبت نشده است و انتقال قانونی انجام نشده است به عهده ذی‌نفع است. در این حالت، کار وکیل در اثبات سوءنیت یا نبود ثبت اهمیت ویژه می‌یابد.

مثال ۲: انتقال متعدد با ثبت ناقص

چکی چند بار بین افراد دست به دست شده است و بعضی از انتقال‌ها در سامانه ثبت نشده‌اند. ذی‌نفع کنونی می‌خواهد وصول کند اما صادرکننده ادعا می‌کند انتقال غیرقانونی بوده است. در این وضعیت، دادگاه ممکن است انتقال ناقص را نپذیرد یا بعضی انتقال‌ها را معتبر نداند. اثبات زنجیره انتقال با استفاده از سوابق سامانه صیاد و اسناد پشتیبان اهمیت زیادی دارد.

مثال ۳: صادرکننده با چک‌های متعدد بلامحل

یک شخص چند فقره چک صادر کرده و همه آن‌ها بلامحل برگشته‌اند. ذی‌نفعان مختلف شکایت کرده‌اند. در تعیین مجازات، مجموع مبالغ چک‌ها ممکن است محاسبه شود و مجازات سنگین‌تر اعمال گردد (مطابق ماده ۷ اصلاح شده) : همچنین ممکن است ممنوعیت داشتن دسته چک برای دو سال نیز برای وی لحاظ شود.

۸. راهکارها و نکات پیشگیرانه

برای آنکه کمتر با مشکلات چک صیادی مواجه شوید، نکات زیر کمک‌کننده‌اند:

• همیشه پیش از دریافت چک، استعلام صادرکننده را در سامانه صیاد بگیرید.
• اطمینان یابید چک به طور کامل در سامانه ثبت شده باشد.
• در قراردادها ذکر کنید که تنها چک‌هایی پذیرفته می‌شود که ثبت شده باشند.
• اگر چک را انتقال می‌دهید، حتماً انتقال را در سامانه ثبت کنید.
• نگهداری اسناد انتقال، اسکرین‌شات ثبت در سامانه و مدارک پشتیبانی برای رفع اختلاف اهمیت دارد.
• در صورت برگشت چک، سریعاً اقدام کنید چون بعضی اقدامات زمان‌دارند.

۹. نقش وکیل در دعاوی چک صیادی و مزیت دفتر حقوقی حق‌گرا

وقتی بحث «مشکلات چک صیادی چیست؟» مطرح می‌شود، نقش وکیل حرفه‌ای آشکار می‌گردد:

• تحلیل وضعیت چک، بررسی ثبت سامانه و انتقال‌ها به دقت حقوقی
• تنظیم لایحه شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی متناسب با وضعیت
• ادعای صحت انتقال یا رد ادعای صادرکننده به کمک مستندات سامانه
• پیگیری صدور اجرائیه و توقیف اموال صادرکننده در صورت لزوم
• مذاکره با طرف مقابل برای مصالحه یا تبدیل چک به سفته یا ضمانت دیگر

دفتر حقوقی حق‌گرا آماده است تا در پرونده‌های چک صیادی به شما کمک کند، از تنظیم شکایت تا پیگیری وصول با یک وکیل متخصص حق‌گرا، آرامش خاطر خواهید داشت که حقوق شما به طور کامل و با قوت قانونی پیگیری می‌شود.

۱۰. جمع‌بندی و توصیه نهایی

در این مقاله به تفصیل پاسخ دادیم به این سؤال کلیدی: «مشکلات چک صیادی چیست؟» — از تعریف و تفاوت آن نسبت به چک معمولی، تا چارچوب قانونی جدید، مشکلات انتقال، آثار عدم ثبت، مجازات چک برگشتی، روند اجرایی وصول و مثال‌های کاربردی. همچنین نکات پیشگیرانه و نقش حیاتی وکیل در این مسیر را بررسی کردیم. اگر در مواجهه با چکی هستید که برگشته یا اختلافی در انتقال آن دارید، توصیه می‌کنم با دفتر حقوقی حق‌گرا و شماره 09120916521 تماس بگیرید تا پرونده شما با دقت، تجربه و تخصص پیگیری شود. در دعاوی چک صیادی، داشتن وکیل حرفه‌ای اغلب تفاوت بین موفقیت و شکست است — پس به خودتان حق دهید که از تخصص کمک بگیرید.