اعسار در طلاق چگونه است
مدت زمان طلاق توافقی
مهر ۱۳, ۱۴۰۴
چگونه تنفیذ وصیت کنیم؟
مهر ۱۵, ۱۴۰۴
اعسار در طلاق چگونه است — در بسیاری از دعاوی طلاق، مرد یا زوجه ممکن است توان مالی کافی برای پرداخت یکجا حقوق مالی طرف مقابل نداشته باشند. این وضعیت تحت عنوان **اعسار** شناخته می‌شود و قانون در سال ۱۴۰۴ تمهیداتی برای آن در نظر گرفته است. در این مقاله، ابتدا به تعریف اعسار در طلاق پرداخته و سپس مراحل، شرایط، مواد قانونی، مثال‌ها و نکات کاربردی را بررسی می‌کنیم. همچنین نقش وکیل در این مسیر تشریح می‌شود تا اگر درگیر چنین مسئله‌ای شدی، بدانی چطور اقدام کنی و دفتر حقوقی حق‌گرا بتواند همراه تو باشد.
فهرست مطالب مقاله
تعریف اعسار در طلاق چیست؟
در حقوق ایران، اعسار به وضعیت مالی گفته می‌شود که شخص محکوم‌علیه توانایی پرداخت یکجا دیون خود را ندارد. در دعاوی طلاق، وقتی زوج (یا حتی زوجه در مواردی) در پرداخت **حقوق مالی موضوع طلاق** مانند مهریه، نفقه معوقه، اجرت‌المثل یا سایر تعهدات قادر به تادیه نباشد، دادگاه ممکن است اعسار او را بپذیرد و حکم به تقسیط دهد.
اعسار در طلاق نه به معنای حذف تعهد، بلکه به معنای تقسیم آن به اقساط متناسب با توان مالی مدیون است. در قانون و رویه قضایی، اعسار می‌تواند به دو شکل مطرح شود: اعسار مطلق و اعسار به تقسیط.
انواع اعسار در دعاوی طلاق
اعسار مطلق
در این حالت، شخص مدعی می‌شود که اساساً هیچ مال یا دارایی قابل توجهی ندارد که بتواند بدهی را پرداخت کند. به عبارت دیگر، توان پرداخت قسط اول نیز نیست. عموماً دادگاه در دعاوی طلاق، اعسار مطلق را کمتر می‌پذیرد مگر شواهد قوی ارائه شود.
اعسار به تقسیط
در این حالت، مدیون ادعا می‌کند که قادر به پرداخت یکجا نیست، ولی اگر دادگاه حکم به قسط‌بندی دهد، می‌تواند بدهی را در اقساط پرداخت کند. این شکل معمول‌تر است و بیشتر دادگاه‌ها آن را پذیرا هستند.
پایه قانونی اعسار در طلاق (قوانین ایران ۱۴۰۴)
در حقوق ایران، اصول و مقررات متعددی بر اعسار در دعاوی طلاق تأثیر دارند. در ادامه مهم‌ترین مواد قانونی را بررسی می‌کنیم:
- ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱: ثبت طلاق مشروط به تأدیه حقوق مالی زوجه است، مگر اینکه زوج حکم قطعی اعسار یا تقسیط دریافت کرده باشد.
- قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۷۷ و اصلاحات بعدی: این قانون ضوابط اجرایی قسط‌بندی دیون را مشخص کرده است و دادگاه‌ها در اعطای تقسیط از آن استفاده می‌کنند.
- آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت خانواده: مقرراتی در خصوص اجرای طلاق، ثبت طلاق، تأخیرها و تسلیم گواهی‌های لازم دارد که در فرآیند اعسار مؤثر است.
نکته بسیار مهم: قانون فعلی (تا ۱۴۰۴) هنوز اصلاحی جامع در باب اعسار در طلاق ندارد. اکثر رویه‌ها بر اساس قانون حمایت خانواده، اجرا شدن طلاق منوط به تعیین تکلیف مالی زوجه شده‌اند. بنابراین، ارجاع به این قوانین در سال ۱۴۰۴ همچنان معتبر است.
شرایط اثبات اعسار
برای آنکه دادگاه به درخواست اعسار در طلاق ترتیب اثر دهد، مدیون باید شرایطی را اثبات کند. در ادامه مهم‌ترین معیارها را می‌آوریم:
۱. ارائه صورت وضعیت دارایی‌ها
دادخواست اعسار باید همراه با فهرستی از املاک، حساب‌های بانکی، وسایل منقول و غیرمنقول، درآمد ماهانه، وضعیت بدهی‌های دیگر و معافیت‌های قانونی باشد. اگر اموالی داشته باشد که بتواند پرداخت کند، اعسار پذیرفته نمی‌شود.
۲. استشهادیه یا شهادت شهود معتبر
معمولاً دو نفر شهود معتبر یا استشهادیه محلی به عنوان گواه وضعیت مالی مدیون در دادگاه استفاده می‌شود. این گواهی باید معتبر و قابل اتکا باشد.
۳. نداشتن مال یا درآمد کافی برای پرداخت یکجا
مدعی باید نشان دهد که نه تنها در حال حاضر توان پرداخت قسط اول را ندارد، بلکه هیچ منبع درآمد معقولی ندارد که بتواند قسط بعدی را تأمین کند. این امر باید با مستندات اقتصادی مانند فیش حقوقی، اظهارنامه مالیاتی، صورتحساب بانکی و … ثابت شود.
۴. عدم سوءاستفاده از اموال پنهانی
اگر پس از درخواست اعسار، دادگاه تشخیص دهد که مدیون اموالی دارد که آن‌ها را مخفی کرده یا منتقل کرده تا وضعیت مالی‌اش را ضعیف نشان دهد، اعسار رد خواهد شد.
۵. زمان مناسب تقدیم درخواست اعسار
معمول است که اعسار **پیش از ثبت طلاق یا همزمان با مطرح کردن دعوی طلاق** تقدیم شود تا مانع از ثبت طلاق شود مگر حکم قطعی صادر شود. بر اساس نظریه مشورتی، دادخواست اعسار را می‌توان همزمان با دعوی طلاق مطرح کرد و دادگاه مکلف است به آن رسیدگی کند.
مراحل رسیدگی به اعسار در طلاق
در این بخش گام‌به‌گام روش حقوقی اعسار در دعوی طلاق را بررسی می‌کنیم:
- تقدیم دادخواست طلاق یا همراه با آن، تقاضای اعسار: مدیون می‌تواند همزمان با طرح دعوی طلاق، درخواست اعسار یا تقسیط حقوق مالی زوجه را نیز بدهد.
- ارائه مستندات مالی و استشهادیه: همراه دادخواست، مستندات وضعیت مالی و استشهادیه شهود را ارائه می‌کند. دادگاه پس از بررسی آن‌ها تصمیم خواهد گرفت.
- جلسه رسیدگی در دادگاه: دادگاه با بررسی دلایل، بررسی اظهارنامه مالی و استشهادیه، از مدیون درخواست توضیحات می‌کند و در صورتی که ادعا معتبر باشد، حکم اعسار می‌دهد.
- صدور حکم اعسار یا رد درخواست: اگر دادگاه اعسار را بپذیرد، حکم به قسط‌بندی می‌دهد؛ در غیر این صورت درخواست رد می‌شود و طلاق ثبت نخواهد شد مگر حقوق مالی زوجه پرداخت شود.
- ثبت طلاق یا اجرای حکم پرداخت قسطی: پس از صدور حکم قطعی اعسار و تعیین شرایط پرداخت اقساط، دفتر طلاق می‌تواند ثبت صیغه طلاق را منوط به پرداخت پیش‌پرداخت یا اقساط نماید. (مطابق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده)
- نظارت بر اجرای اقساط: در مرحله اجرا، اگر مدیون اقساط را پرداخت نکند، زوجه می‌تواند درخواست اجرای حکم کند یا حکم جلب صادر شود در صورت تأخیر زیاد. همچنین ممکن است اعسار جدیدی مطرح شود.
تداخل اعسار با حقوق زوجه (مهریه، نفقه، حق طلاق)
اعسار و مهریه در طلاق
مهریه از مهم‌ترین حقوق مالی زوجه است که در طلاق قابل مطالبه است. بر اساس ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، ثبت طلاق منوط به تأدیه مهریه است مگر حکم قطعی به اعسار یا تقسیط صادر شده باشد.
در پرونده‌ای، دادگاه مهریه ۱۵ سکه را به عنوان پیش‌پرداخت تعیین کرده و الباقی را هر سه ماه یک سکه به قسط تقسیم کرده است و طلاق ثبت شده است.
اعسار و نفقه معوقه
اگر زوج توان پرداخت نفقه را نداشته باشد، می‌تواند درخواست اعسار نماید. اما اعسار نفقه تأثیری بر حق زوجه برای مطالبه نفقه فعلی ندارد. در برخی آراء، اثبات اعسار زوج نسبت به نفقه تاثیری در حق طلاق زوجه نمی‌گذارد.
اعسار و حق طلاق زوجه
اگر ضمن عقد نکاح، حق طلاق به زوجه داده شده باشد، اعسار زوج می‌تواند مانع اجرای این حق نشود؛ مگر شروط ضمن عقد یا قرارداد وکالت در طلاق محدود باشد. در این موارد، وکیل زوجه ممکن است اقدام به اجرای وکالت و تقاضای طلاق نماید.
مثال‌های کاربردی قضایی
مثال ۱: مردی دادخواست طلاق داده و زوجه موافق است. وی درخواست اعسار از پرداخت کامل مهریه کرده است. دادگاه، پیش‌پرداخت ۱۰ سکه تعیین کرده و الباقی را به قسط ماهانه تقسیط کرده است و طلاق ثبت شده است. (مستند به ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده)
مثال ۲: در یکی از آرای دیوان عالی، علی‌رغم پذیرش اعسار نفقه، دادگاه تشخیص داده است که ناتوانی زوج در پرداخت نفقه، حق زوجه برای طلاق را ساقط نمی‌کند.
مثال ۳: مردی پس از صدور حکم طلاق درخواست اعسار کرده است. بر اساس قانون آیین‌نامه اجرایی طلاق، اگر گواهی تقاضای اعسار در مهلت سه ماه به دفترخانه تسلیم شود، ثبت طلاق به تأخیر نمی‌افتد تا تعیین تکلیف اعسار.
نکات عملی و چالش‌های حقوقی
- اگر مدارک مالی ناقص یا مشکوک باشند، دادگاه اعسار را نمی‌پذیرد.
- چنانچه اموالی پنهان شده باشند، ممکن است اعسار رد شود.
- در مواردی که زوج درآمد غیرثابت دارد (کار آزاد، قراردادهای مقطعی)، ممکن است دادگاه اقساط با دوره کوتاه‌تر درخواست کند.
- اگر درخواست اعسار خیلی دیر مطرح شود، ممکن است ثبت طلاق معطل بماند یا رد اعسار شود.
- در برخی مناطق، رویه قضایی متفاوت است؛ مشاوره محلی با وکیل توصیه می‌شود.
وکیل پرونده اعسار طلاق
نقش وکیل در پرونده اعسار طلاق و معرفی دفتر حقوقی حق‌گرا
وجود یک وکیل متخصص خانواده می‌تواند در موفقیت پرونده قطعاً تأثیرگذار باشد. وظایف وکیل در این زمینه عبارتند از:
- مشاوره اولیه درباره امکان اعسار و استراتژی مناسب
- تنظیم دادخواست اعسار همراه با تمام مستندات مالی و استشهادیه
- نمایندگی در جلسات دادگاه و دفاع از ادعای اعسار
- پیگیری اجرای حکم اقساط و رسیدگی به اعتراضات در روند اجرا
- در صورتی که مدیون از اجرای اقساط امتناع کند، درخواست اجرای احکام و اقدامات بعدی
دفتر حقوقی حق‌گرا آماده است در این مسیر همراه شما باشد. با خیالی آسوده پرونده اعسار طلاق خود را به ما بسپارید تا وکیل ">کارشناسان حقوقی ما از ابتدا تا انتها همراهتان باشند.
نتیجه‌گیری و راهنمای اقدام
در مطلب بالا، به سؤال «اعسار در طلاق چگونه است» پاسخ دادیم. خلاصه نکات کلیدی:
- اعسار در طلاق به معنای درخواست تقسیط یا معافیت از پرداخت یکجا حقوق مالی است.
- معمولاً اعسار مطلق کمتر پذیرفته می‌شود و نوع تقسیط بیشتر کاربرد دارد.
- قوانینی مانند ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده و قانون اجرای محکومیت‌های مالی مبنای حقوقی آن هستند.
- مدیون باید وضعیت مالی کامل، استشهادیه معتبر و دلایل کافی برای ناتوانی مالی ارائه کند.
- اگر اعسار پذیرفته شود، طلاق ثبت می‌شود و اقساط تعیین می‌گردد؛ در غیر این صورت طلاق ثبت نخواهد شد مگر حقوق مالی پرداخت شود.
اگر نیاز به مشاوره دقیق‌تر دارید یا پرونده‌ای در دست دارید، تماس بگیرید تا وکیل متخصص دفتر حق‌گرا شما را تا حصول نتیجه همراهی کند.
