وکیل تبدیل قرار بازداشت موقت
دریافت خسارت بعد از تبرئه
آذر ۷, ۱۴۰۳
تفاوت غرامت و دیه
آذر ۷, ۱۴۰۳
تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه یکی از مراحل مهم در نظام قضائی است که به منظور حمایت از حقوق متهمان و تسهیل فرآیند دادگاهی انجام می‌شود. در این فرایند، متهم می‌تواند توسط وکیل حق‌گرا قرار بازداشت موقت را به وثیقه تبدیل کرده و با ارائه وثیقه یا ضمانت‌های مالی، متهم از قرار بازداشت موقت آزاد شود.
فهرست وکیل تبدیل قرار بازداشت موقت
بازداشت موقت انواع بازداشت موقت مزایای قرار بازداشت موقت صادرکننده قرار بازداشت موقت حمل سلاح و تبدیل قرار بازداشت موقت مدت زمان قرار بازداشت موقت قوانین قرار بازداشت موقت نمونه لایحه تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه ملاقات در قرار بازداشت موقت اعتراض به صدور قرار بازداشت موقت فک قرار بازداشت موقت تبدیل صدور قرار بازداشت موقت به وثیقهبازداشت موقت
بازداشت یا بازداشت موقت یکی از شدیدترین تصمیم‌های مراجع کیفری برای متهم است. این تصمیم قبل از قضاوت دادگاه و بدون اثبات جرمِ متهم صورت می‌گیرد. این بازداشت در مرحله تحقیقات مقدماتی صادر می‌شود و به طور موقت متهم پرونده را بازداشت می‌کند.
بازداشت موقت سلب آزادی متهم و زندانی کردن او در تمام یا قسمتی از فرایند تحقیقات مقدماتی است. در واقع، بازداشت بر اساس ادعای ثابت نشده صورت می‌گیرد. بازداشت موقت یک قرار است. در بازداشت موقت آزادی متهم گرفته می‌شود و او را در مکانی که از حقوق و آزادی‌های متعارف برخوردار نباشد، حبس می‌کنند.
قرار بازداشت را باید قراری استثنایی عنوان کرد که با اصل برائت و آزاد بودن متهم در تغایر است. طبق قانون تا زمانی که جرم کسی ثابت نشده باشد، نمی‌توان او را مجازات کرد اما قرار بازداشت متهم یک قرار استثنائی است. در قرار بازداشت موقت بدون اثبات قطعی جرم، متهم بازداشت می‌شود.
انواع بازداشت موقت
بازداشت موقت انواعی دارد و قانون آن را به دو دسته تقسیم کرده است:
1- بازداشت موقت اختیاری
صدور قرار بازداشت موقت در مواردی که اگر متهم آزاد باشد باعث از بین رفتن آثار و دلایل جرم می‌شود که صدور این قرار در اختیار دادگاه است و از این رو آن را بازداشت موقت اختیاری می‌گویند.
هرگاه دادستان، با قرار بازداشت به عمل آمده موافق نباشد،نظر دادستان متبع است و چنانچه علتی که موجب بازداشت بوده است مرتفع شده و موجب دیگری برای ادامه بازداشت نباشد بازداشت با موافقت دادستان رفع خواهد شد و همچنین درموردی که دادستان تقاضای بازداشت کرده و بازپرس با آن موافق نباشد حل اختلاف، حسب مورد با دادگاه عمومی یا انقلاب محل خواهد بود
اما در قتل عمد با تقاضای اولیای دم برای گامه بینه حداکثر به مدت ۶ روز برای متهم قرار به صورت اختیاری صادر می‌شود.
2- بازداشت موقت اجباری.
اگر جرایم، مشمول مجازات‌های تعزیری درجه یک تا چهار نباشند و البته شخص متهم دارای یک فقره سابقه کیفری دراین موارد باشد ،مشمول موارد صدور اجباری قرار بازداشت موقت اجباری خواهند بود.
- قتل عمد، آدم‌ربایی، اسیدپاشی و محاربه و افساد فی‌الارض.
- در جرائمی که مجازات قانونی آن اعدام یا حبس دائم باشد.
- جرائم سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، ارتشا، خیانت در امانت، جعل و استفاده از سند مجعول البته در صورتی که متهم حداقل یک فقره سابقه محکومیت غیرقطعی یا دو فقره یا بیشتر سابقه محکومیت غیرقطعی به علت ارتکاب یک از این جرائم را داشته باشد.
- در مواردی که آزادی متهم موجب فساد باشد.
هرگاه دلایل و قرائن موجود دلالت بر توجه اتهام به آنان نمایند و یک فقره سابقه مجکومیت قطعی یا دوفقره یا بیشتر سابقه محکومیت غیرقطعی به علت ارتکاب هریک از جرایم مذکور داشته باشد، قرار بازداشت صادر خواهد شد.
مزایای قرار بازداشت موقت
قرار بازداشت نیز مزایایی دارد. البته این مزایا بیشتر در راستای بررسی پرونده و بهبود جریان دادرسی پیش‌بینی شده است؛ بنابراین بسیاری صدور این قرار را مؤثرترین وسیله برای دستیابی به متهم و تضمین حضور او در مراجع قضائی در مواقع لزوم می‌دانند.
با صدور این قرار هرگاه نیاز به حضور متهم باشد، وی با مراقبت کامل نزد مرجع قضائی آورده خواهد شد و به این ترتیب از تبانی متهم با سایر متهمان نیز جلوگیری می‌شود؛ همچنین این قرار موجب جلوگیری از فشار متهم نسبت به بزه‌دیده و شهود برای جلوگیری یا پس‌گرفتن شکایت می‌شود. این قرار حتی گاهی وسیله‌ای برای تأمین امنیت و مصونیت او از انتقام بزه‌دیده می‌شود.
صادرکننده قرار بازداشت موقت
قبل از تشکیل دادسرا، قراره بازداشت موقت توسط دادگاه صادر می‌شد که باید به تایید رئیس حوزه قضایی یا معاون وی در آید. ولی بعد از سال ۸۱ مقام صالح برای صدور این قرار، بازپرس است که باید ظرف مدت ۲۴ ساعت قرار به تایید دادستان برساند و دادستان در همان روز باید تعیین تکلیف کند.
یک سری جرایم وجود دارند که به صورت مستقیم وارد دادگاه می‌شوند و از این رو دادگاه قبل از اینکه به پرونده رسیدگی کند ابتدا تحقیقات مقدماتی را انجام می‌دهد که در این پرونده‌ها خود دادگاه قراره بازداشت موقت را صادر می‌کند.
از این رو قانون گذار، در مواد قانون آیین دادرسی کیفری، اقدام به تعیین حداکثر و حداقل مدت زمان قرار بازداشت موقت نموده تا هم مانع صدمه به حقوق متهم گردد و هم در صورت نیاز، در جرائم حساس، بازپرس بتواند با کمک آن، از حقوق زیان دیده از جرم و مخفی شدن و فرار متهم جرم، جلوگیری کند.
حمل سلاح و تبدیل قرار بازداشت موقت
اسلحه دو نوع است:
1. اسلحه سرد مانند شمشیر، قمه، سرنیزه و...
2. اسلحه گرم مانند تفنگ، هفت تیر، مسلسل، تیربار و ...
داس،تبر، ساطور، اره و تیغ نه اسلحه محسوب می‌شوند و نه چاقو اما ممکن است هرکدام بعنوان آلت قتاله قرار گیرند و رویه‌ی قضایی چاقو را بصورت مضیق تفسیر کرده است ولی در تفسیر آلت قتاله بصورت موسع برخورد نموده است.
قانون‌گذار برای این قرار زمان و مدت تعیین کرده است. بدین مفهوم که تا صدور حکم اما نگفته تا کدام حکم، حکم بدوی یا حکم تجدید نظر و ... در اینجا باید تفسیر به نفع متهم نمود و ادامه قرار بازداشت را تا صدور حکم بدوی بدانیم و پس از صدور حکم بدوی قرار بازداشت قابل تبدیل به سایر قرارهاست.
رویه عملی محاکم نیز موید این موضوع است، یعنی به محض صدور حکم بدوی قرار بازداشت را تبدیل می‌کنند. نباید مفهوم چاقو، اسلحه و آلت قتاله را اشتباه کردو یا آنها را یکی دانست.
همان طورکه بیان شد، آلتی ممکن است قتاله باشد بدون اینکه چاقو یا اسلحه باشد مانند داس، بیل و کلنگ که همگی الت قتاله‌اند بدون اینکه چاقو یا اسلحه باشند. اگر قتل با آلت قتاله صورت گیرد و مرتکب درایراد ضرب عامد باشد، حتی در صورتی‌که قصد قتل نداشته باشد، مجازات او قصاص است ولی صدور قرار بازداشت درباره چنین متهمی الزامی نیست و از شمول ماده واحده قانون لغو مجازات شلاق، خارج است.
مدت زمان قرار بازداشت موقت
حداقل و حداکثر مدت زمان قرار بازداشت موقت در قوانین کیفری:
در قانون آیین دادرسی کیفری، در ماده 242 این قانون، اقدام به تعیین حداکثر و حداقل مدت زمان قرار بازداشت موقت نموده است. ماده 242 قانون آیین دادرسی کیفری، مقرر می‌دارد: " ... به هرحال، مدت بازداشت متهم، نباید از حداقل مجازات حبس مقرر در قانون برای آن جرم، تجاوز کند و در هر صورت، در جرائم موجب مجازات سلب حیات، مدت بازداشت موقت از دو سال و در سایر جرائم از یک سال، تجاوز نمی کند." با توجه به این ماده، می‌توان حداکثر و حداقل مدت زمان بازداشت در قرار بازداشت موقت را به ترتیب زیر دسته‌بندی کرد:
• در جرایم مستوجب حبس که حداقل زمان حبس مقرر در قانون برای آنها کمتر از یک سال باشد: مدت زمان قرار بازداشت موقت، تا حداقل مجازات قانونی آن جرم خواهد بود.
• در جرایم مستوجب حبس که حداقل مجازات قانونی آنها بیش از یک سال است: مدت زمان قرار بازداشت موقت، حداکثر یک سال خواهد بود.
• در جرایم مستوجب سلب حیات مانند قتل عمد: مدت زمان قرار بازداشت موقت، حداکثر تا دو سال خواهد بود.
• سایر جرائم: مدت زمان قرار بازداشت موقت، حداکثر تا یک سال است.
مدت زمان قرار بازداشت موقت متهم، در جرایم مواد مخدر است. ماده37 قانون مذکور، در خصوص حداکثر مدت بازداشت موقت در جرایم مواد مخدر، مقرر می‌دارد:
"طول مدت بازداشت موقت، به هر حال بیش از 4 ماه نخواهد بود، چنانچه در مدت مذکور، پرونده اتهامی، منتهی به صدور حکم نشده باشد، مرجع صادر کننده قرار، مکلف به فک و تخفیف قرار تامین فوق می‌باشد؛ مگر آنکه جهات قانونی یا علل موجهی، برای ابقا قرار بازداشت، وجود داشته باشد که در این صورت، با ذکر علل و جهات مزبور، قرار ابقا می‌شود."
بر اساس این ماده، حداکثر مدت زمان قرار بازداشت موقت جرایم مواد مخدر، 4 ماه خواهد، مگر اینکه بازپرس، جهاتی قانونی و عللی موجه، برای تمدید و ابقای قرار، داشته باشد. در غیر این صورت، چنانچه بعد از گذشت 4 ماه، همچنان رایی صادر نشده باشد، قرار بازداشت موقت، فک خواهد شد.
قوانین قرار بازداشت موقت
به محض اینکه بازپرس به عدم شرایط قانونی صدور قرار بازداشت موقت توجه پیدا کرد باید نسبت به فک یا تبدیل قرار بازداشت موقت اقدام کند و مراتب را به دادستان انعکاس دهد. به موجب ماده ۲۳۹ قانون آیین دادرسی کیفری: «قرار بازداشت موقت باید مستدل و موجه باشد و مستند قانونی و ادله آن و حق اعتراض متهم در متن قرار ذکر شود. با صدور قرار بازداشت موقت، متهم به بازداشتگاه معرفی می‌شود. چنانچه متهم به منظور جلوگیری از تبانی، بازداشت شود، دلیل آن در برگه اعزام قید می‌شود.»
به موجب ماده 241 قانون آیین دادرسی کیفری چنانچه علت بازداشت رفع گردد، متهم به صورت فوری آزاد می‌شود. بنابر ماده 242 قانون آیین دادرسی کیفری مدت بازداشت موقت در جرایم مهم با مجازات سلب حیات، تعزیر تا درجه 4 و … بیش از دو ماه و در مورد سایر جرایم بیش از یک ماه نمی‌تواند باشد.
متهم می تواند به قرار بازداشت موقت ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ قرار، اعتراض نماید. رسیدگی به اعتراض متهم به رای دادگاه در مورد قرار بازداشت موقت، در صلاحیت دادگاهی است که برای رسیدگی به اصل اتهام صلاحیت دارد.
هرگاه ادامه بازداشت متهم ضرورت داشته باشد، مدت بازداشت متهم نباید از حداقل میزان حبسی که به عنوان مجازات اصل اتهام تعیین گردیده است تجاوز کند. فک، تخفیف و ابقای قرار بازداشت موقت، باید به موافقت دادستان برسد.
منظور از فک، از بین رفتن اثر قرار بازداشت موقت است. منظور از تخفیف، تغییر قرار بازداشت موقت به یکی دیگر از قرارهای تامین کیفری می‌باشد. همچنین منظور از ابقاء، باقی ماندن متهم در بازداشت، به استناد وجود شرایط و موارد قرار بازداشت موقت است.
در ارتباط با جرم اختلاس، اگر میزان اختلاس زاید بر یکصد هزار ریال باشد، قرار بازداشت موقت صادر می‌شود و تا یک‌ماه قابل تبدیل نیست.
نمونه لایحه تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه
لایحه تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه به دادگاه ارائه می‌شود تا بازداشت موقت متهم به وثیقه تبدیل شود. در این لایحه، وکیل یا متهم به دادگاه توضیح می‌دهد که ادامه بازداشت موقت ضرورتی ندارد و می‌توان از وثیقه برای تضمین حضور متهم در جلسات دادگاه استفاده کرد.
به طور مثال، به دلایلی همچون عدم خطر فرار، عدم اختلال در روند تحقیقات و یا نبود سوابق کیفری، درخواست تبدیل بازداشت موقت به وثیقه داده شود. در نهایت، دادگاه با بررسی دلایل و مستندات ارائه‌شده، تصمیم به قبول یا رد این درخواست می‌گیرد.
ملاقات در قرار بازداشت موقت
به طور کلی قانون اساسی در اصل سی و هفتم بیان می‌کند:
اصل بر برائت است و هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود مگر اینکه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد. بنابراین می‌توان با توجه به عدم اثبات جرم در زمان بازداشت موقت، متهم را از تمامی حقوق انسانی از جمله ملاقات با افراد و ارتباط با جهان خارج بهره‌مند دانست.
با توجه به ماده ۲۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری، در خصوص ملاقات در بازداشت موقت، صدور قرار بازداشت موقت جایز نیست مگر در مورد جرایم زیر که دلایل قرائن و امارات کافی بر توجه اتهام به متهم دلالت کند:
الف. جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، حبس ابد یا قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه آنها ثلث دیه کامل یا بیش از آن است.
ب. جرایم تعزیری که مجازات آن ها درجه ۴ و بالاتر باشد.
ج. جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور که مجازات قانونی آنها درجه ۵ و بالاتر است.
د. ایجاد مزاحمت و آزار و اذیت بانوان و اطفال و تظاهر به قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت برای اشخاص که به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه انجام شود.
ر. سرقت، کلاهبرداری، ارتشا اختلاس و خیانت در امانت، جعل و استفاده از سند مجعول در صورتی که مشمول بند ب این ماده نباشد و متهم دارای یک فقره سابقه محکومیت قطعی به علت ارتکاب هر یک از جرایم مذکور باشد.
اعتراض به صدور قرار بازداشت موقت
مطابق قانون لازم است صدور قرار بازداشت موقت مستدل و موجه بوده و نیز به قانون مستند باشد، حق اعتراض متهم نیز باید در متن قرار بیان شود، این امر موجب می‌شود قضات با دقت بیشتری نسبت به صدور این قرار اقدام نمایند.
اعتراض به قرار بازداشت موقت به همراه تعیین میزان قرار بازداشت موقت و تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه و اعتراض به بازپرس مرجع قضایی می‌تواند توسط وکیل دفتر حق‌گرا انجام شود.
دلایل اعتراض، می‌تواند قرار را تأیید، نقض یا اصلاح کند. همچنین، دادگاه تجدیدنظر در مقام رسیدگی به اعتراض، موظف است ظرف مدت یک ماه به موضوع رسیدگی و تصمیم‌گیری کند. در صورت تایید بازداشت، امکان درخواست مجدد رسیدگی وجود دارد.
هدف از اعتراض، بررسی قانونی بودن و ضرورت ادامه بازداشت است. متهم یا وکیل حق‌گرا می‌توانند با استناد به دلایل قانونی و شواهدی مانند عدم کفایت دلایل، یا تضمین حضور متهم در جلسات دادرسی، خواستار تبدیل بازداشت موقت به قرار دیگری همچون وثیقه یا کفالت شوند. اگر دادگاه اعتراض را موجه بداند، ممکن است بازداشت موقت را لغو یا تغییر قرار بازداشت موقت دهد. اگر بعد از تلاش‌های وکیل حق‌گرا، دادگاه اعتراض را موجه تشخیص دهد، می‌تواند قرار بازداشت موقت را نقض و متهم را آزاد کند. به این ترتیب، قانون از حقوق متهم در برابر بازداشت‌های ناعادلانه یا غیرضروری حمایت می‌کند.
مهلت اعتراض به قرار بازداشت:
مهلت اعتراض به قرار بازداشت موقت همانطور که گفته شد برای افراد مقیم ایران ده روز و برای افراد مقیم خارج از کشور یک ماه در نظر گرفته شده است. بنابراین فرد در ایران تنها در مدت ده روز بعد از صدور قرار امکان اعتراض به این رای را دارد.
جواب نتیجه اعتراض:
نتیجه اعتراض هر چیزی که باشد قطعی و غیر‌قابل اعتراض محسوب می‌شود. بنابراین اگر شما نسبت به قرار بازداشت صادر شده اعتراضی داشته باشید و این اعتراض در دادسرا یا دادگاه مورد بررسی قرار بگیرد، رای صادر شده هر چیزی که باشد غیر‌قابل اعتراض خواهد بود.
فک قرار بازداشت موقت
به موجب ماده ۲۴۱ قانون آیین دادرسی کیفری: «هرگاه علت بازداشت مرتفع شود و موجب دیگری برای ادامه آن نباشد، بازپرس با موافقت دادستان فوری از متهم رفع بازداشت می‌کند. در صورت مخالفت دادستان با تصمیم بازپرس، حل اختلاف با دادگاه صالح است.
اگر متهم نیز موجبات بازداشت را مرتفع بداند، می‌تواند فک قرار بازداشت یا تبدیل قرار بازداشت موقت آن را از بازپرس تقاضا کند. بازپرس به‌طور فوری و حداکثر ظرف پنج روز به‌طور مستدل راجع به درخواست متهم اظهارنظر می‌کند. در صورت رد درخواست، مراتب در پرونده ثبت و قرار رد به متهم ابلاغ می‌شود و متهم می‌تواند ظرف ده روز به آن اعتراض کند. متهم در هر ماه فقط یک بار می‌تواند این درخواست را مطرح کند.»
رفع بازداشت متهم را نباید لزوماً به معنای رفع قرار بازداشت موقت دانست، بلکه این اقدام اعم از فک یا تخفیف قرار است.
تبدیل صدور قرار بازداشت موقت به وثیقه
با توجه به ماده 242 قانون آیین دادرسی کیفری که مهلت بازبینی قرار بازداشت موقت را یک ماه و دو ماه دانسته است، لذا قبل از این مهلت در حقیقت تبدیل قرار بازداشت موقت به قرار دیگری (مثلاً وثیقه)، تبدیل تأمین به حساب می‌آید و نیازی به تأیید دادستان ندارد.
اگر متهم به اینکه دیگر دلیلی برای ادامه‌ی بازداشت وجود ندارد ادعا نماید، می‌تواند فک قرار بازداشت موقت یا تبدیل قرار بازداشت موقت آن را از بازپرس تقاضا نماید.
فرآیند تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه:
وکیل تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه در چند مرحله پرونده را پیگیری می‌کند. ابتدا، متهم یا وکیل حق‌گرا باید درخواست رسمی برای تغییر وضعیت از بازداشت موقت به وثیقه را به دادگاه ارائه دهند. این درخواست معمولاً همراه با مستندات مالی و دلایل توجیهی مبنی بر اینکه متهم نیازی به ادامه بازداشت ندارد، به دادگاه ارائه می‌شود.
پس از بررسی درخواست و ارزیابی شرایط موجود، دادگاه تصمیم می‌گیرد که آیا تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه ممکن است یا خیر. اگر دادگاه با درخواست موافقت کند، مبلغ وثیقه و شرایط مربوطه تعیین شده و متهم می‌تواند به‌طور موقت آزاد شود.
نحوه تبدیل قرار بازداشت موقت به وثیقه می‌تواند تأثیرات قابل حقوقی زیادی بر روی وضعیت زندگی متهم داشته باشد. این فرآیند به متهم این امکان را می‌دهد که در دوره آزادی موقت، به‌طور مؤثرتری از حقوق خود دفاع کرده و به مشکلات شخصی و خانوادگی خود رسیدگی کند.
همچنین، آزادی موقت می‌تواند به کاهش فشار روانی و بهبود شرایط زندگی متهم کمک کند. با این حال، متهم باید به تمامی شرایط و تعهدات قانونی مرتبط با وثیقه پایبند باشد، چرا که عدم رعایت این تعهدات می‌تواند به بازگشت مجدد به زندان و از دست دادن وثیقه منجر شود.
