طبق قانون ما که از شرع اسلام نشات گرفته ، مهریه یک دین است که برگردن مرد بوده و او ملزم به پرداخت آن کرده است. از زمان جاری شدن عقد ازدواج ، مهریه از طرف زوجه قابل مطالبه است. اما با توجه به مبلغ بالای مهریه‌ها گاها مردان توانایی و استطاعت مالی پرداخت مهریه را ندارند یا آنکه تنها قسمتی از مهریه را می‌توانند بپردازند. در این صورت که زوج توان مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد قسط‌بندی شده و باید به صورت اقساطی پرداخت شود. برای آنکه مهریه قسط‌بندی شود، زوج باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه داده و بتواند اعسار خود را در دادگاه به اثبات برساند .
تقسیط
منظور از تقسیط همان قسطی کردن بدهی و دین است یعنی اینکه اگر به تشخیص قاضی شخص بدهکار توانایی پرداخت یکجای بدهی خود را نداشته باشد به تعبیر قانوگذار در ماده 277 از قانون مدنی قاضی یه وی مهلت داده یا قرار اقساط صادر می‌کند.
ملاک مشخص و ثابتی برای تقسیط بدهی و مبلغ پیش پرداخت وجود ندارد و کاملا سلیقه‌ای است ولی از مجموع قوانین و مقررات مرتبط برداشت می‌شود که میزان اقساط برای فردی که متاهل است نباید بیشتر از یک چهارم عائدی ماهیانه باشد و این مقدار برای فرد مجرد یک سوم است. اما در عمل نه تنها این قاعده ضرورتاً رعایت نمی‌شود بلکه بین 10 تا 20 درصد از کل دین (یا حتی بیشتر) به عنوان پیش پرداخت تعیین می‌شود.

علت قسط‌ بندی مهریه

ممکن است زوج توانایی پرداخت مهریه را به صورت یک جا نداشته باشد که در این حالت ناچار به تقسیط مهریه می‌شود. زوج می‌تواند به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه که اصطلاحاً اعسار از پرداخت مهریه گفته می‌شود، از دادگاه تقاضای قسط‌ بندی مهریه را داشته باشد و مهریه را طی قسط‌های معینی به زوجه پرداخت نماید. وکیل مهریه حق‌گرا در این زمینه می‌تواند مشاوره حقوقی به زوجین ارائه کند.
اِعسار
اگر زوج به دلیل نداشتن دارایی و مالی غیر از مستثنیات دین یا عدم دسترسی به اموالش، توانایی پرداخت بدهی خود را نداشته باشد، معسر نامیده می‌شود و زمانی که حکم پرداخت مهریه از سمت دادگاه صادر می‌شود، زوج تا 30 روز مهلت دارد تا دادخواست خود مبنی بر اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه کند.

چگونگی قسط‌ بندی مهریه

زمانی که زن مهریه‌اش را مطالبه می‌کند، چنانچه مرد توان مالی داشته باشد مهریه را می‌پردازد. در غیر اینصورت، به دلیل عدم توانایی مالی می‌تواند دادخواست اعسار از نحوه پرداخت مهریه به دادگاه داده و درخواست قسط‌ بندی مهریه را نماید و تا زمانی که دادخواست اعسار وی رسیدگی و تعیین تکلیف شود جلب نخواهد شد، در غیر این صورت امکان جلب او وجود دارد.
چنانچه دادخواست اعسار توسط دادگاه پذیرفته شود، متناسب با وضعیت مالی زوج، یک پیش قسط و اقساط ماهیانه یا اقساط چندماهه برای نحوه پرداخت مهریه مشخص می‌شود. اما توجه داشته باشید که هیچگونه میزان و ملاکی برای اقساط مهریه مشخص نشده و تعیین آن کاملا به قاضی پرونده بستگی دارد که براساس میزان مهریه، توان مالی زوج و دفاعیات زوجه مشخص می‌گردد.
البته در مواردی که درخواست طلاق از طرف زوج باشد، رویه دادگاه سختگیرانه‌تر است و برخی شعب اعسار زوج را نمی‌پذیرند و یا پیش‌قسط سنگین‌تری برای زوج در نظر می‌گیرند. لازم به ذکر است که طبق بخشنامه جدید طلاق توافقی پیش قسط و اقساط باید کامل و منظم پرداخت شود وگرنه امکان جریمه و جلب وجود دارد ولی، امکان توقیف مستثنیات دین برای پرداخت مهریه نیست. البته نپرداختن مهریه تا 110 سکه بهار آزادی یا معادل آن جزو جرائم مالی محسوب شده و می‌تواند منجر به صدور حکم جلب مهریه شود. ولی نسبت به مازاد آن در صورت عدم پرداخت حکم جلب صادر نمی‌شود.

نحوه تقسیط مهریه

برای تقسیط مهریه ابتدا مرد باید به دادگاه دادخواست اعسار بدهد و با ارائه اسناد و مدارک کافی معسر بودن یا ناتوانی مالی خود برای پرداخت کل مهریه زن به صورت یکجا را اثبات نماید نحوه تقسیط مهریه آن است که دادگاه، با توجه به توانایی مالی مرد، اقدام به قسط بندی مهریه می‌کند و هرچه حقوق مرد بیشتر باشد، مقدار اقساط تعیین شده نیز بیشتر خواهد شد. البته، در خصوص نحوه قسط بندی مهریه زن، باید در نظر داشت که معمولا دادگاه، ابتدا حکم به پرداخت مبلغی تحت عنوان پیش قسط مهریه صادر نموده و بابت مابقی آن، اقساط ماهیانه تعیین می‌نماید .
بر این اساس نحوه تقسیط مهریه زن، در هر مورد خاص، متفاوت است و مقدار پیش قسط و اقساط ماهانه که دادگاه تعیین می‌نماید، بستگی به سطح مالی و درآمد مرد دارد؛ اما در هر صورت، تمامی حقوق مرد را نمی‌توان بابت مهریه زن، تقسیط نمود؛ بلکه نحوه تقسیط مهریه، به صورتی است که به معیشت و زندگی بدهکار یا مدیون ، آسیبی وارد نشود . به طور نمونه، اگر زوج کارمند باشد و زوجه یا فرزند دیگری نداشته باشد، تا میزان یک سوم و در غیر این صورت، تا میزان یک چهارم از حقوق وی را می توان بابت مهریه، توقیف کرد که این مبلغ، به صورت خودکار، از حقوق وی کسر می شود. در غیر این صورت، هر زمان که مرد، از پرداخت اقساط مهریه به زن خودداری نماید، به درخواست زن می‌توان مرد را حبس نمود.
نحوه تقسیط مهریه برای کارمندان دولت
نحوه قسط بندی مهریه برای کارمندان دولت به این شکل است که اگر آن‌ها بتوانند اعسار و ناتوانی خودرا از پرداخت یکجا و یک دفعه مهریه برای دادگاه اثبات کنند، یا به بیان دیگر مال منقول و غیر منقولی برای مسدود شدن در اداره ثبت به نام آن‌ها نباشد. پس از درخواست قسطی شدن مهریه به وسیله زوج و تایید دادگاه و انجام روال اداری اگر زوج کارمند باشد از حقوق او قسط مهریه برای پرداخت کسر می‌شود.
بر اساس قانون اجرای احکام در صورتی که کارمندان سازمان‌ها و موسسات مختلف دولتی یا غیردولتی بعد از انجام طلاق دارای همسر جدید و فرزند باشند یک چهارم از حقوق و مزایای آن‌ها برای پرداخت مهریه زوجه کسر می‌شود اما اگر پس از طلاق زوج‌ تنها زندگی کند و بچه‌ها با او نباشد یک سوم از حقوق او بابت پرداخت اقساط مهریه کسر می‌شود. همچنین اگر در حین پرداخت قسطی مهریه، مالی از مرد به دادگاه معرفی شود پس از توقیف مال مربوطه، با توجه به میزان مال معرفی شده همه یا بخشی از آن بابت مهریه به زوجه پرداخت می‌گردد.
نحوه تقسیط مهریه برای کارگران
قسط بندی مهریه برای کارگران می‌تواند متفاوت باشد مثلاً تقسیط مهریه و گرفتن پیش قسط از کارگرانی که دارای بیمه و استخدام رسمی هستند نسبتاً آسان بوده و پس از انجام روال اداری گرفتن پیش قسط مهریه یا اقساط آن به راحتی انجام می‌شود.
اما تقسیط مهریه برای کارگران روز مزد به دلیل نداشتن کار ثابت کاری سخت و مشکل است و در صورت عدم همکاری زوج قسمت بندی مهریه و گرفتن پیش قسط مشکل می شود. یعنی فرد کارگر روز مزد برای عدم همکاری در پرداخت پیش قسط یا اقساط مهریه می تواند کار روزانه خود را تعطیل کرده و به بهانه نداشتن کار و توانایی مالی از پرداخت پیش قسط یا اقساط مهریه خودداری کند.
نحوه تقسیط مهریه برای مرد بیکار
تقسیط مهریه برای مرد بیکار به دلیل نداشتن شغل و درآمد مشخص کاری سخت و تقریباً غیر‌ممکن است لذا مطالبه مهریه از افراد بیکار کار نشدنی است که فقط با حبس و زندانی شدن زوج قابل پیگیری می‌باشد.
اما تقسیط مهریه برای کارمندان دولت به دلیل کار دائم و حقوق مشخص آسان و قابل وصول است و روال آن به این شکل است که پس از طی روال قانونی شرایط کسر از حقوق فرد کارمند انجام شده و پیش قسط مهریه و اقساط آن از حقوق فرد مورد نظر کسر می‌شود.

مدارک برای دادخواست تقسیط مهریه

ابتدا باید دادخواست اعسار خود را از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، به دادگاه تقدیم نماید؛ از جمله اسناد و مدارکی که باید ضمیمه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه باشند.
- همراه داشتن کارت ملی هنگام ثبت دادخواست
- دادنامه یا رای دادگاه، در خصوص محکومیت مرد به پرداخت مهریه زن، اولین مدرک لازم برای تقاضای تقسیط مهریه است.
- استشهادیه دو نفر شاهد از اقوام ، دوستان و یا همکاران که از وضعیت مالی فرد آگاهی دارند، مبنی بر اینکه فرد، معسر و ناتوان از پرداخت مهریه زن می‌باشد. استشهادیه هم نیاز به فرم خاص ندارد. استشهادیه را می‌توان بر روی برگه سفید A4 نیز نوشته و به امضای شهود رسانید. این مدارک، برای تقاضای تعدیل مهریه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- کلیه اموال منقول و غیر‌منقول ، وجوه نقد در کلیه حساب‌های بانکی و فهرست کلیه نقل و انتقال اموال ، در طی یک سال گذشته نیز جزو مدارک لازم برای تقسیط مهریه است که فرم‌های مربوط به آن را می‌توانید از دفاتر خدمات قضایی تهیه و تکمیل نمایید .
به طور کلی برای تنظیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه ، می‌بایست کلیه اسناد و مدارکی که دال بر ناتوانی مالی مرد هستند ، تقدیم دادگاه شده و همچنین، باید استشهادیه شهود، مبنی بر تصدیق اعسار مرد، ضمیمه این دادخواست گردد .