حق حبس زوجه

پس ندادن پول رهن خانه

دادخواست اعسار

خانم پس از جاری شدن عقد نکاح، هر زمان که بخواهد، می‌تواند مهریه را از همسر خود مطالبه کرده و آقا موظف به پرداخت آن خواهد بود. اما در بسیاری از موارد دیده شده که آقا بنا به دلایلی از جمله عدم تمکن مالی از پرداخت مهریه به همسر خود، عاجز است؛ در این صورت، خانم تحت شرایطی می‌تواند از حق حبس برای دریافت مهریه خود استفاده کند.
امکان اجرای حق حبس در مهریه عندالمطالبه، در شرایطی که زن، پیش از اعمال آن، از همسر خود، تمکین نکرده باشد، بر اساس مقررات نحوه انجام این امر، یعنی، با ثبت دادخواست مطالبه مهریه یا خودداری از رفتن به منزل همسر تا زمان دریافت کامل مهریه، ممکن می‌باشد. مدت زمان خاصی، برای اعمال حق حبس در مهریه عندالمطالبه، وجود نداشته و تا زمانی که موارد سقوط اجرای این حق، نظیر تمکین زن، محقق نشود، زن می‌تواند، این حق را اعمال نماید.

فهرست حق حبس زوجه

حق امتاع از دید فقه و حقوق ایران تمکین عام و خاص شرایط حق حبس زوجه مهریه اعسار شوهر و حق حبس شرایط حق حبس در مهریه از بین رفتن حق حبس زوجه شرایط عدم استفاده از حق حبس مهریه نحوه اجرای حق حبس در مهریه عندالمطالبه مدت زمان حق حبس در مهریه آثار و تبعات استفاده از حق حبس در رابطه زوجین

حق امتاع از دید فقه و حقوق ایران

حق امتناع زوجه نوعی حق حبس در فقه و حقوق اسلامی است که بر اساس آن زن حق دارد از تمکین شوهر تا دریافت مهریه خودداری کند بدون اینکه این عمل او نشوز محسوب شود. این حق بنا به نظر مشهور پس از یک بار تمکین از بین می‌رود. اگرچه در فقه امامیه حق حبس منحصر به تمکین خاص یا خودداری از رابطهٔ جنسی است، اما در حقوق ایران بیشتر حقوق‌دانان و قضات آن را به وظایف زناشویی دیگر زن از جمله سکونت در خانهٔ شوهر نیز گسترش داده‌اند.

تمکین عام و خاص

تمکین خاص به معنای برقراری رابطه خاص زناشویی بین زوجین است. تمکین عام به معنای حضور زوجه در منزل مشترک موردنظر زوج برای ایفای تکالیف زناشویی است.
مطابق رأی وحدت دیوان عالی کشور، زوجه می‌تواند با استناد به حق حبس خود، نه ‌تنها از تمکین خاص، بلکه از تمکین عام نیز خودداری کند. در مقابل به موجب نظریه مشورتی قوه قضائیه تمکین عام زوجه، مسقط حق حبس نیست.
در هر دو حالت فوق، دیوان عالی کشور و اداره کل حقوقی قوه قضائیه، به نفع زوجه نظر داده‌اند. به این معنی که زوجه با استناد به حق حبس خود، هم از تمکین خاص هم از تمکین عام معاف است. اما اگر از زوج تمکین عام کرد، بازهم حق حبس او از بین نمی‌رود.

شرایط حق حبس زوجه

دو شرط برای اعمال حق حبس زن وجود دارد:
1- مهریه حال
توضیح ساده حق حبس زن این است که زن می‌تواند تا وقتی که تمام مهریه پرداخت نشده از وظایفی که نسبت به شوهر دارد خودداری می‌کند. حق حبس در نکاح ریشه فقهی دارد به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به محض وقوع عقد نکاح، زوجه مالک مهر می‌شود، و اگر مهر وجه نقد باشد می‌تواند آن را مطالبه کند و تا زمانی که زوج آن را تادیه ننماید می‌تواند از حق حبس خود استفاده کند.
برابر ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی مهر می‌تواند کلا یا جزئاً حال یا به وعده باشد. اگر مهر مدت‌دار باشد زمانی زوجه حق مطالبه آن را دارد که مدت سپری گردد و چون از زمان عقد نکاح، زوج مجاز است که ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی‌تواند از حق حبس خود استفاده کند. اما در فرضی که زوج از زوجه طلب ایفای وظایف زناشویی را ننماید و زمان پرداخت مهریه فرا رسد زوجه خواهد توانست از حق حبس خود تا استیفای مهرش استفاده کند. در صورتی که مهر وعده‌دار نباشد.
ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی: زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی: اگر زن قبل از اخذ مهربه اختیار خود به ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی‌تواند از حکم ماده قبل استفاده کند معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.
حق حبس به خانم این اختیار را می‌دهد تا زمانی که مهریه خود را تمام و کمال دریافت ننموده از شوهر خود، تمکین نکند بدون اینکه حق نفقه از وی گرفته شود. البته حق حبس در صورت رعایت یک سری شرایط به خانم تعلق می‌گیرد تقریبا تمامی ازدواج‌های امروزی، برای پرداخت مهریه زمان و تاریخی مشخص نمی‌شود. در نتیجه، زوجه از حق حبس برخوردار می‌شود.
2- عدم ارتباط زناشویی
زوجه قبل از گرفتن مهریه به ایفای وظایف زناشویی اقدام نکرده باشد. برابر ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج، تمکین خاص نماید، حق حبس وی ساقط گردیده و دیگر مجاز به امتناع از تمکین و سایر وظایف زناشویی نیست.
حق حبس با برقراری اولین رابطه زناشویی بین زوجین از بین می‌رود، اعم از اینکه این رابطه قبل از برگزاری جشن عروسی باشد یا بعد از آن؛ بنابراین از نظر قانون، برگزاری جشن عروسی هیچ اهمیتی در وضعیت حقوقی زوجین ندارد.

مهریه

دو نوع مهریه از نوع عندالمطالبه و عندالاستطاعه داریم. منظور از مهریه حال، مهریه عندالمطالبه است. اگر مهریه، حال باشد و آقا پس از مطالبه مهریه توسط خانم از پرداخت آن اجتناب کند، حق حبس برای خانم، قابل اجرا است. اگر دادگاه دستور به تقسیط پرداخت مهریه بدهد، حق حبس زوجه تا پایان دریافت تمامی اقساط به قوت خود باقی می‌ماند
«. . . زوجه غیر مدخوله است. . . بنابراین تمكین زوجه غیر مدخوله از زوج منوط بپرداخت تمام مهریه می‌باشد. . . » در صورتی كه مهریه زوج حال باشد با علم قدرت زوج از پرداخت مهریه به صورت نقد و كسر نمودن از حقوق به طور اقساط، زوجه تا وصول كلیه مهریه حق امتناع از تمكین را دارد و در صورت امتناع حق نفقه نیز با توجه به ماده 1085 قانون مدنی دارد.

اعسار شوهر و حق حبس

اعسار شوهر حق حبس زن را از بین نمی‌برد زیرا درست است که در چنین حالتی مطالبه مهر از او امکان ندارد ولی باید دانست که امکان گرفتن مهر با استفاده از حق حبس ملازمه‌ای ندارد. همینطور دادگاه یا اجرای ثبت به درخواست شوهر و به دلیل اعسار او مهلت عادله می‌دهد یا قرار اقساط می‌گذارد، نباید مهر را موجل پنداشت زیرا، اجلی که بدین گونه بر زن تحمیل می‌شود، حاکی از اراده او بر سقوط حق حبس نیست.
اگر خانمی که اطلاع دارد خواستگار وی، قادر به پرداخت مهریه نیست و با این وصف به عقد ازدواج وی در می‌آید نه تنها نمی‌تواند به لحاظ عدم قدرت و استطاعت زوج بر پرداخت مهریه تقاضای بطلان عقد (۱۰۸۱ قانون مدنی) را بنماید بلکه مجاز به استفاده از حق حبس هم نیست. این موارد موجب انحلال زندگی مشترک و برهم زدن زندگی خانوادگی می‌شوند، قانون تمهیدات ویژه‌ای اندیشیده است.
از این رو می‌بایست بلافاصله پس از عقد با درخواست زوج به ایفای وظایف زناشویی اقدام نماید و گرنه «ناشزه» محسوب خواهد شد.

شرایط حق حبس در مهریه

دو شرط بسیار مهم در این زمینه وجود دارد که باید درمورد پرداخت مهریه اعمال شود. اول از همه مهریه باید به طور کلی حال یا وعده باشد. درصورتی که شوهر بخواهد مهریه را به طور مدت‌دار پرداخت کند، زوجه حق دارد آن را مطالبه کند و از طرفی در زمان عقد نکاح شوهر مجاز است که از همسرش تمکین بخواهد و در مقابل زن باید وظایف خود را در برابر شوهرش ایفا کند. با این وجود در چنین شرایطی زوجه نمی‌تواند از این قانون استفاده کند. اما در مقابل اگر مهریه به صورت مدت‌دار نباشد، زن از زمان عقد نکاح مالک مهریه است. درصورتی که این مهریه به صورت وجه نقد باشد زن می‌تواند آن را مطالبه کند.
دومین شرط در این قانون این است که اگر زوجه قبل از گرفتن مهریه از همسرش به خواست و اراده خود از همسرش تمکین خاص کند، براساس قانون این حق از او گرفته می‌شود. از این‌رو دیگر نمی‌تواند از شوهر خود تمکین نکرده و وظایف خود را انجام ندهد.

از بین رفتن حق حبس زوجه

حق حبس با برقراری اولین رابطه زناشویی بین زوجین از بین می‌رود؛ بنابراین اگر بین زن و شوهر هر نوع رابطه زناشویی برقرار شد، دیگر زوجه نمی‌تواند با استناد به حق حبس خود، از حضور در منزل مشترک مورد نظر زوج و ایفای وظایف زناشویی خودداری کند.
حق حبس زوجه همچنین با پرداخت کامل مهریه از بین می‌رود، اما از آنجایی که در مهریه‌های معمول و متعارف امروزی عموما شوهر نمی‌تواند مهریه زن را حتی تا پایان عمر خود به‌صورت کامل پرداخت کند؛ بنابراین ازبین‌رفتن حق حبس به علت پرداخت کامل مهریه در عمل بسیار بعید و نادر است. در نتیجه می‌توان گفت درحال‌حاضر تنها راه از‌بین‌رفتن حق حبس برای مهریه، همان برقراری اولین رابطه زناشویی است.

شرایط عدم استفاده از حق حبس مهریه

مواردی که زن نمی‌تواند از حق حبس در مهریه استفاده کند:
درصورتی که زن قبل از دریافت مهریه و قبل از مراسم عروسی با خواست و اراده خود تن به رابطه زناشویی داده باشد.
درصورتی که هنگام عقد نکاح شرط شده باشد، زن نمی‌تواند از این قانون استفاده کند.
درصورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد برای مثال شرط شود که مهریه بعد از دو سال به زوجه داده می‌شود.
درصورتی که هنگام عقد هیچ مهریه‌ای تعیین نشده باشد.

نحوه اجرای حق حبس در مهریه عندالمطالبه

نحوه اجرای حق حبس با توجه به مواد قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی، در مهریه عندالمطالبه، به شرح زیر می‌باشد:
در حالت اول، زن می‌تواند، در منزل شخصی خود یا منزل پدرش، سکونت داشته و از رفتن به منزل همسر، خودداری کند و اعلام دارد، با توجه به وجود حق حبس، تا زمانی که مرد، مهریه او را به طور کامل و تمام و کمال، نپرداخته، از او، تمکین نخواهد کرد. شایان ذکر است، امتناع زن، از تمکین همسر خود، بدون وجود عذر موجه عدم تمکین، در شرایط اعمال حق حبس، نشوز محسوب نمی‌گردد و مسقط حق نفقه زن، نخواهد بود و مرد، همچنان، تا پرداخت کامل مهریه زوجه، موظف به پرداخت نفقه است.
در حالت دوم، زن می‌تواند، همچنان که از تمکین و رفتن به منزل مرد، خودداری می‌کند، از طریق اجرائیات ثبت و پس از آن، در صورتی که مرد، هیچ مال با سند رسمی‌ای نداشته باشد، با مشاوره با وکیل خانواده از طریق ثبت دادخواست مطالبه مهریه، با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، نسبت به مطالبه مهریه خود، اقدام نماید و حق حبس خود را اجرا کند.

مدت زمان حق حبس در مهریه

اجرای حق حبس در مهریه عندالمطالبه، محدود به زمان خاصی نبوده و تا مادامی که زن، مهریه خود را از همسرش، دریافت نکرده و از همسر خود، تمکین ننموده، قابل اجرا و اعمال می‌باشد. امکان اجرای حق حبس در مهریه عندالمطالبه، وجود دارد و این امر، مدت زمان محدودی نداشته و زن، می‌تواند، این حق را بر اساس نحوه اعمال آن، یعنی، با خودداری از رفتن به منزل مرد و عدم تمکین از او، اعمال نماید.

آثار و تبعات استفاده از حق حبس در رابطه زوجین

۱. زوجه از تمکین عام و خاص معاف است.
۲. زوج مکلف به پرداخت مهریه و نفقه زوجه است. نفقه‌ای که شامل تهیه مسکن مستقل و اثاث‌البیت متعارف و متناسب برای زوجه نیز می‌شود. جواز عدم تمکین زن از مرد، بدون وجود عذر موجه عدم تمکین همچنان مستحق به دریافت نفقه است.
۳. دادگاه برای زوج مجوز ازدواج مجدد صادر نمی‌کند.
۴. اگر زوج علی‌رغم امکان مالی، نفقه زوجه را پرداخت نکند، در معرض مجازات کیفری حبس قرار می‌گیرد.
۵. اگر زوج به مدت شش ماه نفقه زوجه را پرداخت نکند، اختیار طلاق زوجه فعال می‌شود و زوجه می‌تواند درخواست طلاق کند. در صورت خودداری زوج از پرداخت نفقه، زوجه حق شکایت کیفری از زوج خواهد داشت.
۶. اگر زوج پیش‌قسط یا اقساط مهریه زوجه را پرداخت نکند، در معرض حبس و زندان قرار می‌گیرد.
۷. در چنین وضعیتی زوج تمایلی به طلاق‌دادن زوجه نخواهد داشت؛ چرا‌که با طلاق‌دادن زوجه عملا خود را از تنها حق قانونی باقی‌مانده در برابر زوجه (یعنی حق طلاق زن) محروم می‌کند و بعد از طلاق، باید نصف مهریه زوجه را بابت زندگی مشترکی که قبل از شروع، پایان یافته است، پرداخت کند.
۸. زوجه نیز در چنین وضعیتی امکانی برای درخواست طلاق نخواهد داشت؛ چرا‌که هنوز زندگی مشترکی شروع نشده است تا یکی از موجبات الزام مرد به طلاق فراهم شده باشد..
وکیل خانواده دفتر حقوقی حق‌گرا هر زمان که تصمیم به اجرای این حق برای اخذ مهریه خود گرفتید درکنار شما خواهد بود و با توجه به شرایط موجود، اقدامات حقوقی لازم را انجام می‌دهید.