تصرف عدوانی حقوقی و کیفری
صدور قرار منع تعقیب
مرداد ۲۷, ۱۴۰۳
وکیل صدور قرار وثیقه
مرداد ۲۷, ۱۴۰۳
در تصرف عدوانی حقوقی و کیفری، ابتدایی‌ترین تفاوت میان این دو در این است که
اگر اقامه دعوی حقوقی از تصرف عدوانی صورت بگیرد، تصرف عدوانی حقوقی نامیده می‌شود.
و در صورتی‌که
شکایت کیفری از تصرف عدوانی صورت بگیرد به آن تصرف عدوانی کیفری می‌گویند.
تصرف عدوانی حقوقی به نقض حقوق شخصی اشاره دارد. از سوی دیگر، تصرف عدوانی کیفری عبارت است از اخراج مال غیر منقول بدون رضایت مالک یا اجازه از طرف مالک توسط دیگری با علم به موضوع و از روی عمد.
تصرف عدوانی حقوقی به نقض حقوق شخصی اشاره دارد. از سوی دیگر، تصرف عدوانی کیفری عبارت است از اخراج مال غیر منقول بدون رضایت مالک یا اجازه از طرف مالک توسط دیگری با علم به موضوع و از روی عمد.
فهرست تصرف عدوانی حقوقی و کیفری
دعوی تصرف عدوانی انواع و اقسام تصرف عدوانی زمان تحقق تصرف عدوانی شرایط دعوای تصرف عدوانی حقوقی مراحل شکایت تصرف عدوانی تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و کیفری مدارک تنظیم دادخواست رفع تصرف عدوانی معنی قرار منع تعقیب شرایط تعقیب مجدد قرار منع تعقیب طرح دعوای حقوقی و کیفری تصرف عدوانی سه معیار مطرح در دعوای تصرف عدوانی تفاوت خلع ید و تخلیه با تصرف عدوانی تصرف عدوانی کیفری با سند عادی اهمیت نقش سند رسمی در تصرف عدوانی امتیازات دعوای تصرف عدوانی طرح دعوی تصرف عدوانی کیفری مجازات تصرف عدوانی کیفری نمونه شکواییه تصرف عدوانی کیفری
تصرف
تصرف که از آن به ید (دست) هم تعبیر می‌شود عبارت است از سلطه و اقتداری که شخص به‌طور مستقیم یا به واسطه غیر، بر مالی دارد.
مفهوم دعوی عینی عبارت است از اینکه ماهیت حق مورد اجرا از حقوقی باشد که برای اشخاص نسبت به اعیان اموال حاصل می‌شود مانند حق ارتفاق، ق انتفاع و … نسبت به ملک غیر. تصرف عدوانی، یک مفهوم حقوقی مهم در نظام حقوقی ایران است که به موجب آن، افراد حق دارند تا نسبت به استرداد مالی که به ناحق از آنها خارج شده است، اقدام کنند.
دعوی تصرف عدوانی، خلع ید و تخلیه ید دعاوی مرتبط به هم هستند که ابتدا به تبیین مورد اول (دعوی تصرف عدوانی) پرداخته و مقایسه‌ای کوچک با دو دعوی خلع ید و تخلیه ید خواهیم داشت.
قانونگذار دعوی مالکیت را از دعوی تصرف تفکیک نموده بدین صورت که در این دعوی مالکیت خواهان به موجب رابطه منشا حق خود و عین موجود به دنبال اثبات مالکیت خویش است در صورتی که در دعوی تصرف که از آن با عنوان ید یاد می شود عبارت شده از سلطه و اقتدار مادی شخص که به صورت مستقیم بر مال خویش.
تصرف عدوانی به دو دسته تقسیم بندی می‌شود که عبارتند از:
▢ تصرف عدوانی حقوقی
▢ تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی حقوقی :
تصرف عدوانی زمانی به وقوع می‌پیوندد که شخصی به ناحق و با استفاده از زور و اجبار، مال یا دارایی‌های غیرمنقولی مانند زمین یا ملک را از یک شخص دیگر تصرف می‌کند. در این شرایط، فرد متضرر از تصرف عدوانی حق دارد که در دادگاه اقدام به رفع تصرف این دارایی نماید.
بر طبق ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی «شخصی که قصد دارد مال مورد تصرف خود را از دست متصرف عدوانی خارج نماید، بنابر قانون، رسیدگی به این دعوا تابع تشریفات آیین دادرسی نبوده و خارج از نوبت به دعوای مطرح شده، رسیدگی می‌شود.»
همچنین در تصرف عدوانی حقوقی، شخص مدعی مالکیت، باید ابتدا دعوای استرداد مال را در محاکم صالح طرح کند و طبق موازین قانونی، حکم خلع ید از متصرف را اخذ نماید. در صورتی که متصرف از اجرای حکم خلع ید امتناع کند، در این حالت به کمک وکلای متخصص دفتر حقوقی حق‌گرا می‌توان وی را به اتهام تصرف عدوانی کیفری تحت تعقیب قرار داد. بنابراین در تصرف عدوانی حقوقی، ابتدا باید شخص مالک، حق خود را از طریق مراجع قضائی احراز و سپس متصرف را از مال خلع ید نماید.
تصرف عدوانی کیفری :
تصرف عدوانی کیفری زمانی به وقوع می‌پیوندد که فردی با آگاهی از اینکه مال یا دارایی به شخص دیگری تعلق دارد، این مال را به صورت غیرقانونی تصرف کند. طبق قوانین مربوطه، این اقدام به عنوان یک جرم شناخته می‌شود و متصرف به مجازاتی محکوم می‌شود که شامل حبس و رفع تصرف می‌شود.
تصرف عدوانی کیفری، صرف احراز مالکیت قبلی مال توسط شاکی و اطلاع متصرف از تعلق مال به شخص دیگر، کفایت می‌کند تا وی را به اتهام تصرف عدوانی کیفری تحت پیگرد قرار دهند. در این حالت، دادگاه کیفری باید به موضوع رسیدگی و در صورت احراز جرم، حکم بر مجازات متصرف صادر نماید.
تصرف عدوانی کیفری عبارت است از اخراج مال غیر منقول بدون رضایت مالک یا اجازه از طرف مالک توسط دیگری با علم به موضوع و از روی عمد. موضوع تصرف عدوانی کیفری مال غیر منقول متعلق به دیگری است.
تصرف عدوانی زمانی محقق می‌شود که فردی بدون رضایت متصرف قبلی، ملک غیرمنقول وی را از تصرف وی خارج کرده و متصرف قبلی خواستار اعاده تصرف خود نسبت به آن ملک باشد. در واقع، تصرف عدوانی نوعی تجاوز به حقوق مالکانه و تصرفی دیگران است که قانونگذار آن را مذموم شمرده و مرتکب را مستحق مجازات دانسته است.
در تصرف عدوانی، صرفاً داشتن سابقه تصرف بر ملک توسط شاکی کافی است و نیازی به اثبات مالکیت وی بر آن ملک نیست. این در حالی است که در دعاوی خلع ید، اثبات مالکیت فرد ضروری است. بنابراین، تصرف عدوانی به نوعی مبتنی بر حمایت از حق تصرف افراد است، حتی اگر آنها مالک نباشند.
همچنین دادگاه صرفاً به بررسی تصرف قبلی می‌پردازد و نمی‌پذیرد که مدعی ادعای مالکیت بر ملک را مطرح کند. این امر به این دلیل است که هدف از طرح این دعوا، حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از اقدامات خودسرانه افراد است.
در نهایت، پذیرش دعاوی تصرف عدوانی و صدور حکم به اعاده تصرف، مستلزم آن است که متصرف جدید، بدون رضایت متصرف قبلی، وی را از تصرف ملک خارج کرده باشد. در غیر این صورت، صدور چنین حکمی وجاهت قانونی نخواهد داشت.
دعوای حقوقی تصرف عدوانی، زمانی قابل طرح است که سه شرط اساسی زیر وجود داشته باشد و احراز شود:
تصرف سابق خواهان:
یعنی کسی که قصد طرح این نوع دعوی (خواهان دعوا) را دارد قبل از متصرف عدوانی (خوانده دعوا) متصرف مال غیرمنقول موضوع دعوا بوده باشد. به عنوان مثال اگر کسی خانه‌ای را در حال حاضر مورد تصرف قرار دهد، در صورتی می‌توانیم علیه او دعوای تصرف عدوانی حقوقی مطرح کنیم که خودمان در گذشته متصرف آن خانه بوده باشیم. به این شرط اساسی، سبق تصرف مدعی یا سبق تصرف خواهان گفته می‌شود.
تصرف فعلی خوانده:
در صورتی خواهان می‌تواند به طرح دعوای مورد بحث بپردازد که علاوه بر تصرف گذشته خودش بر مال غیرمنقول مورد نظر، تصرف فعلی متصرف عدوانی نیز به وقوع پیوسته باشد.
تصرف بدون مجوز قانونی:
تصرفی می‌تواند دارای صفت «عدوانی» شود که بدون مجوز قانونی صورت گرفته باشد. پس در صورتی‌که تصرف در مال غیرمنقول به هر طریقی دارای جنبه قانونی باشد، نمی‌توان عنوان تصرف عدوانی را بر آن گذاشت و به تبع آن امکان طرح دعوای مورد بحث نیز وجود ندارد.
○ طرح دعوی: شخص متضرر باید دادخواست تصرف عدوانی را به دادگاه صالح تقدیم کند. این دادخواست باید دارای جزئیات مربوط به ملک اشغال شده، نحوه اشغال، خسارات وارده و سایر موارد مرتبط باشد.
ارائه مدارک لازم برای شکایت تصرف عدوانی: متقاضی باید مدارکی همچون سند مالکیت، مستندات مربوط به تصرف غیرقانونی و هرگونه مدرک دیگری که ادعای وی را تأیید کند را به دادگاه ارائه دهد.
○ احضار طرف مقابل: پس از بررسی دادخواست و مدارک ارائه شده، دادگاه طرف متخلف را احضار می‌کند تا در جلسه محاکمه حضور یابد و به اتهامات پاسخ دهد.
○ جلسات رسیدگی:
در جلسات رسیدگی، طرفین به ارائه ادله و مستندات خود می‌پردازند و دادگاه نیز به بررسی موضوع می‌پردازد. در صورت نیاز، دادگاه می‌تواند از کارشناسان و شهود نیز استعلام بگیرد.
○ صدور رأی:
پس از بررسی کامل پرونده، دادگاه رأی نهایی خود را صادر می‌کند. این رأی می‌تواند شامل الزام متخلف به تخلیه ملک، پرداخت خسارت و سایر احکام باشد. در طول مراحل شکایت، بهتر است متقاضی به صورت مستمر پیگیر پرونده خود باشد و یا از وکیل متخصص حق‌گرا مشاوره دریافت نماید تا از روند رسیدگی مطلع شود.
در صورتی که متخلف از اجرای رأی دادگاه خودداری کند، متقاضی می‌تواند از طریق واحد اجرای احکام اقدام به تخلیه ملک و وصول خسارات وارده نماید. در برخی موارد نیز ممکن است نیاز به اقدامات تأمینی همچون توقیف اموال متخلف یا منع خروج از کشور باشد که در این صورت دادگاه می‌تواند این اقدامات را به عمل آورد.
■ در اقامه دعوای تصرف عدوانی حقوقی، احراز مالکیت خواهان لازم نیست و همین که خواهان تصرف سابق خود بر مال غیرمنقول را اثبات کند کافی است. اما در دعوای کیفری، شرایط این گونه نیست. در تصرف عدوانی کیفری، احراز مالکیت شاکی دعوا از ارکان اصلی طرح دعوای کیفری رفع تصرف محسوب می‌شود. در نتیجه در تصرف عدوانی کیفری، دادگاه فقط پس از احراز مالکیت می‌تواند حکم به محکومیت متصرف یا همان متشاکی بدهد ولی در تصرف عدوانی حقوقی نیازی به احراز مالکیت خواهان نیست.
■ تصرف عدوانی کیفری یک عمل مجرمانه است، اما تصرف عدوانی حقوقی، نیازی به اثبات ارکان جرم ندارد.
■ مرجع رسیدگی به تصرف عدوانی کیفری، دادسرای محل وقوع مال است. در حالی‌که مرجع رسیدگی کننده به تصرف عدوانی حقوقی، دادگاه حقوقی حوزه وقوع مال است.
■ در مفهوم تصرف عدوانی حقوقی، اغلب به عنوان یک تخلف حقوقی بدون نقض معیارهای جنایی تلقی می‌شود.
■ در مفهوم تصرف کیفری، به عنوان یک جرم جنایی شناخته می‌شود و افراد متهم به جرم کیفری ممکن است مواجه به مجازات‌های سنگین‌تر شوند.
■ در تصرف عدوانی حقوقی معمولاً به نقض حقوق شخصی یا حقوق مدنی اشاره دارد.
■ در تصرف کیفری به نقض حقوق جنایی، که توسط قانون تعریف شده است، اشاره دارد.
■ در تصرف عدوانی حقوقی ممکن است به عنوان یک دعوای حقوقی پیگیری شود.
■ در مفهوم تصرف کیفری ممکن است به عنوان یک پرونده کیفری پیگیری شود و متهمان ممکن است مجازات‌های مختلفی را تجربه کنند.
■ فرق تصرف عدوانی حقوقی و کیفری در تعریف، ماهیت و تداوم پیگیری حقوقی قرار دارد. در حالی که تصرف عدوانی حقوقی به عنوان یک تخلف حقوقی معتبر شناخته می‌شود، تصرف کیفری به عنوان یک عمل مجرمانه تلقی می‌شود و افراد متهم به تصرفات کیفری ممکن است مجازات‌های جدی تری را تجربه کنند.
■ در دعاوی تصرف عدوانی حقوقی، اثبات تصرف سابق مالک بر مال غیر منقول کفایت می‌کند و نیازی به احراز مالکیت مالک نیست اما در دعاوی تصرف عدوانی کیفری، این ماجرا بالعکس است و ارکان اصلی طرح دعوای کیفری نیاز به احراز مالکیت دارند.
■ با توجه به صراحت ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی که در آن اشاره به تعلق اراضی و املاک به اشخاص حقیقی و حقوقی شده، مابين تصرف عدوانی کیفری و تصرف عدوانی حقوقی تفاوت وجود دارد که عبارتند از: ماهیت حقوقی – نقض حقوق و تداوم پیگیری حقوقی.
تصرف که از آن به ید (دست) هم تعبیر می‌شود عبارت است از سلطه و اقتداری که شخص به‌طور مستقیم یا به واسطه غیر، بر مالی دارد.
دعوی تصرف عدوانی
مفهوم دعوی عینی عبارت است از اینکه ماهیت حق مورد اجرا از حقوقی باشد که برای اشخاص نسبت به اعیان اموال حاصل می‌شود مانند حق ارتفاق، ق انتفاع و … نسبت به ملک غیر. تصرف عدوانی، یک مفهوم حقوقی مهم در نظام حقوقی ایران است که به موجب آن، افراد حق دارند تا نسبت به استرداد مالی که به ناحق از آنها خارج شده است، اقدام کنند.
دعوی تصرف عدوانی، خلع ید و تخلیه ید دعاوی مرتبط به هم هستند که ابتدا به تبیین مورد اول (دعوی تصرف عدوانی) پرداخته و مقایسه‌ای کوچک با دو دعوی خلع ید و تخلیه ید خواهیم داشت.
قانونگذار دعوی مالکیت را از دعوی تصرف تفکیک نموده بدین صورت که در این دعوی مالکیت خواهان به موجب رابطه منشا حق خود و عین موجود به دنبال اثبات مالکیت خویش است در صورتی که در دعوی تصرف که از آن با عنوان ید یاد می شود عبارت شده از سلطه و اقتدار مادی شخص که به صورت مستقیم بر مال خویش.
انواع و اقسام تصرف عدوانی
تصرف عدوانی به دو دسته تقسیم بندی می‌شود که عبارتند از:
▢ تصرف عدوانی حقوقی
▢ تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی حقوقی :
تصرف عدوانی زمانی به وقوع می‌پیوندد که شخصی به ناحق و با استفاده از زور و اجبار، مال یا دارایی‌های غیرمنقولی مانند زمین یا ملک را از یک شخص دیگر تصرف می‌کند. در این شرایط، فرد متضرر از تصرف عدوانی حق دارد که در دادگاه اقدام به رفع تصرف این دارایی نماید.
بر طبق ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی «شخصی که قصد دارد مال مورد تصرف خود را از دست متصرف عدوانی خارج نماید، بنابر قانون، رسیدگی به این دعوا تابع تشریفات آیین دادرسی نبوده و خارج از نوبت به دعوای مطرح شده، رسیدگی می‌شود.»
همچنین در تصرف عدوانی حقوقی، شخص مدعی مالکیت، باید ابتدا دعوای استرداد مال را در محاکم صالح طرح کند و طبق موازین قانونی، حکم خلع ید از متصرف را اخذ نماید. در صورتی که متصرف از اجرای حکم خلع ید امتناع کند، در این حالت به کمک وکلای متخصص دفتر حقوقی حق‌گرا می‌توان وی را به اتهام تصرف عدوانی کیفری تحت تعقیب قرار داد. بنابراین در تصرف عدوانی حقوقی، ابتدا باید شخص مالک، حق خود را از طریق مراجع قضائی احراز و سپس متصرف را از مال خلع ید نماید.
تصرف عدوانی کیفری :
تصرف عدوانی کیفری زمانی به وقوع می‌پیوندد که فردی با آگاهی از اینکه مال یا دارایی به شخص دیگری تعلق دارد، این مال را به صورت غیرقانونی تصرف کند. طبق قوانین مربوطه، این اقدام به عنوان یک جرم شناخته می‌شود و متصرف به مجازاتی محکوم می‌شود که شامل حبس و رفع تصرف می‌شود.
تصرف عدوانی کیفری، صرف احراز مالکیت قبلی مال توسط شاکی و اطلاع متصرف از تعلق مال به شخص دیگر، کفایت می‌کند تا وی را به اتهام تصرف عدوانی کیفری تحت پیگرد قرار دهند. در این حالت، دادگاه کیفری باید به موضوع رسیدگی و در صورت احراز جرم، حکم بر مجازات متصرف صادر نماید.
تصرف عدوانی کیفری عبارت است از اخراج مال غیر منقول بدون رضایت مالک یا اجازه از طرف مالک توسط دیگری با علم به موضوع و از روی عمد. موضوع تصرف عدوانی کیفری مال غیر منقول متعلق به دیگری است.
زمان تحقق تصرف عدوانی
تصرف عدوانی زمانی محقق می‌شود که فردی بدون رضایت متصرف قبلی، ملک غیرمنقول وی را از تصرف وی خارج کرده و متصرف قبلی خواستار اعاده تصرف خود نسبت به آن ملک باشد. در واقع، تصرف عدوانی نوعی تجاوز به حقوق مالکانه و تصرفی دیگران است که قانونگذار آن را مذموم شمرده و مرتکب را مستحق مجازات دانسته است.
در تصرف عدوانی، صرفاً داشتن سابقه تصرف بر ملک توسط شاکی کافی است و نیازی به اثبات مالکیت وی بر آن ملک نیست. این در حالی است که در دعاوی خلع ید، اثبات مالکیت فرد ضروری است. بنابراین، تصرف عدوانی به نوعی مبتنی بر حمایت از حق تصرف افراد است، حتی اگر آنها مالک نباشند.
همچنین دادگاه صرفاً به بررسی تصرف قبلی می‌پردازد و نمی‌پذیرد که مدعی ادعای مالکیت بر ملک را مطرح کند. این امر به این دلیل است که هدف از طرح این دعوا، حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از اقدامات خودسرانه افراد است.
در نهایت، پذیرش دعاوی تصرف عدوانی و صدور حکم به اعاده تصرف، مستلزم آن است که متصرف جدید، بدون رضایت متصرف قبلی، وی را از تصرف ملک خارج کرده باشد. در غیر این صورت، صدور چنین حکمی وجاهت قانونی نخواهد داشت.
شرایط دعوای تصرف عدوانی حقوقی
دعوای حقوقی تصرف عدوانی، زمانی قابل طرح است که سه شرط اساسی زیر وجود داشته باشد و احراز شود:
تصرف سابق خواهان:
یعنی کسی که قصد طرح این نوع دعوی (خواهان دعوا) را دارد قبل از متصرف عدوانی (خوانده دعوا) متصرف مال غیرمنقول موضوع دعوا بوده باشد. به عنوان مثال اگر کسی خانه‌ای را در حال حاضر مورد تصرف قرار دهد، در صورتی می‌توانیم علیه او دعوای تصرف عدوانی حقوقی مطرح کنیم که خودمان در گذشته متصرف آن خانه بوده باشیم. به این شرط اساسی، سبق تصرف مدعی یا سبق تصرف خواهان گفته می‌شود.
تصرف فعلی خوانده:
در صورتی خواهان می‌تواند به طرح دعوای مورد بحث بپردازد که علاوه بر تصرف گذشته خودش بر مال غیرمنقول مورد نظر، تصرف فعلی متصرف عدوانی نیز به وقوع پیوسته باشد.
تصرف بدون مجوز قانونی:
تصرفی می‌تواند دارای صفت «عدوانی» شود که بدون مجوز قانونی صورت گرفته باشد. پس در صورتی‌که تصرف در مال غیرمنقول به هر طریقی دارای جنبه قانونی باشد، نمی‌توان عنوان تصرف عدوانی را بر آن گذاشت و به تبع آن امکان طرح دعوای مورد بحث نیز وجود ندارد.
مراحل شکایت تصرف عدوانی
○ طرح دعوی: شخص متضرر باید دادخواست تصرف عدوانی را به دادگاه صالح تقدیم کند. این دادخواست باید دارای جزئیات مربوط به ملک اشغال شده، نحوه اشغال، خسارات وارده و سایر موارد مرتبط باشد.
ارائه مدارک لازم برای شکایت تصرف عدوانی: متقاضی باید مدارکی همچون سند مالکیت، مستندات مربوط به تصرف غیرقانونی و هرگونه مدرک دیگری که ادعای وی را تأیید کند را به دادگاه ارائه دهد.
○ احضار طرف مقابل: پس از بررسی دادخواست و مدارک ارائه شده، دادگاه طرف متخلف را احضار می‌کند تا در جلسه محاکمه حضور یابد و به اتهامات پاسخ دهد.
○ جلسات رسیدگی:
در جلسات رسیدگی، طرفین به ارائه ادله و مستندات خود می‌پردازند و دادگاه نیز به بررسی موضوع می‌پردازد. در صورت نیاز، دادگاه می‌تواند از کارشناسان و شهود نیز استعلام بگیرد.
○ صدور رأی:
پس از بررسی کامل پرونده، دادگاه رأی نهایی خود را صادر می‌کند. این رأی می‌تواند شامل الزام متخلف به تخلیه ملک، پرداخت خسارت و سایر احکام باشد. در طول مراحل شکایت، بهتر است متقاضی به صورت مستمر پیگیر پرونده خود باشد و یا از وکیل متخصص حق‌گرا مشاوره دریافت نماید تا از روند رسیدگی مطلع شود.
در صورتی که متخلف از اجرای رأی دادگاه خودداری کند، متقاضی می‌تواند از طریق واحد اجرای احکام اقدام به تخلیه ملک و وصول خسارات وارده نماید. در برخی موارد نیز ممکن است نیاز به اقدامات تأمینی همچون توقیف اموال متخلف یا منع خروج از کشور باشد که در این صورت دادگاه می‌تواند این اقدامات را به عمل آورد.
تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و کیفری
■ در اقامه دعوای تصرف عدوانی حقوقی، احراز مالکیت خواهان لازم نیست و همین که خواهان تصرف سابق خود بر مال غیرمنقول را اثبات کند کافی است. اما در دعوای کیفری، شرایط این گونه نیست. در تصرف عدوانی کیفری، احراز مالکیت شاکی دعوا از ارکان اصلی طرح دعوای کیفری رفع تصرف محسوب می‌شود. در نتیجه در تصرف عدوانی کیفری، دادگاه فقط پس از احراز مالکیت می‌تواند حکم به محکومیت متصرف یا همان متشاکی بدهد ولی در تصرف عدوانی حقوقی نیازی به احراز مالکیت خواهان نیست.
■ تصرف عدوانی کیفری یک عمل مجرمانه است، اما تصرف عدوانی حقوقی، نیازی به اثبات ارکان جرم ندارد.
■ مرجع رسیدگی به تصرف عدوانی کیفری، دادسرای محل وقوع مال است. در حالی‌که مرجع رسیدگی کننده به تصرف عدوانی حقوقی، دادگاه حقوقی حوزه وقوع مال است.
■ در مفهوم تصرف عدوانی حقوقی، اغلب به عنوان یک تخلف حقوقی بدون نقض معیارهای جنایی تلقی می‌شود.
■ در مفهوم تصرف کیفری، به عنوان یک جرم جنایی شناخته می‌شود و افراد متهم به جرم کیفری ممکن است مواجه به مجازات‌های سنگین‌تر شوند.
■ در تصرف عدوانی حقوقی معمولاً به نقض حقوق شخصی یا حقوق مدنی اشاره دارد.
■ در تصرف کیفری به نقض حقوق جنایی، که توسط قانون تعریف شده است، اشاره دارد.
■ در تصرف عدوانی حقوقی ممکن است به عنوان یک دعوای حقوقی پیگیری شود.
■ در مفهوم تصرف کیفری ممکن است به عنوان یک پرونده کیفری پیگیری شود و متهمان ممکن است مجازات‌های مختلفی را تجربه کنند.
■ فرق تصرف عدوانی حقوقی و کیفری در تعریف، ماهیت و تداوم پیگیری حقوقی قرار دارد. در حالی که تصرف عدوانی حقوقی به عنوان یک تخلف حقوقی معتبر شناخته می‌شود، تصرف کیفری به عنوان یک عمل مجرمانه تلقی می‌شود و افراد متهم به تصرفات کیفری ممکن است مجازات‌های جدی تری را تجربه کنند.
■ در دعاوی تصرف عدوانی حقوقی، اثبات تصرف سابق مالک بر مال غیر منقول کفایت می‌کند و نیازی به احراز مالکیت مالک نیست اما در دعاوی تصرف عدوانی کیفری، این ماجرا بالعکس است و ارکان اصلی طرح دعوای کیفری نیاز به احراز مالکیت دارند.
■ با توجه به صراحت ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی که در آن اشاره به تعلق اراضی و املاک به اشخاص حقیقی و حقوقی شده، مابين تصرف عدوانی کیفری و تصرف عدوانی حقوقی تفاوت وجود دارد که عبارتند از: ماهیت حقوقی – نقض حقوق و تداوم پیگیری حقوقی.
مدارک تنظیم دادخواست رفع تصرف عدوانی
مدارک مورد نیاز برای تنظیم دادخواست اثبات مالکیت و رفع تصرف عدوانی:
دعاوی تصرف عدوانی مانند تمامی دعاوی دیگر به مستندات و دلایل قاطع کننده ای نیاز دارند. به این صورت باید بتوان این مدارک را به همراه دادخواست در خصوص دعاوی مطرح شده به دادگاه ارائه داد. تامین دلیل در این قبیل دعاوی باعث می‌شود تا اخذ حکم رفع تصرف به راحتی صورت بگیرد.
به دلیل این که استناد به مالکیت ملک نیز بسیار اهمیت دارد، از مهم‌ترین دلایل مثبت تصرفات سابق مالک محسوب می‌شود که باید در زمان مراجعه به وکیل حق‌گرا باید این مدارک شناسایی و اسناد را به همراه داشته باشید.
با توجه به تخصصی بودن این نوع دعاوی باید در این زمینه تجارب و علم کافی داشته باشید که تنها رسیدگی به آنها توسط وکیل دادگستری دفتر حقوقی حق‌گرا تحقق پیدا خواهد کرد. مدارک شناسایی، سند رسمی یا عادی، قرارداد و یا هر مدرک و مستندات دیگری که ممکن است در دادگاه به کار آید با خود همراه داشته باشید.
معنی قرار منع تعقیب
مرجع رسیدگی کننده تصرف عدوانی حقوقی و کیفری یکی دیگر از تفاوت های تصرف عدوانی حقوقی و کیفری ، تفاوت در مرجع رسیدگی کننده است . مرجع رسیدگی به تصرف عدوانی دادسرای حوزه وقوع مال است که با مراجعه به آن و پر کردن برگه شکواییه شکایت ثبت می شود اما مرجع رسیدگی کننده به تصرف عدوانی حقوقی دادگاه حقوقی حوزه وقوع مال است که با ارائه دادخواست حقوقی قابل طرح است .
رفع تصرف عدوانی حقوقی
شرایط اقامه دعوای رفع تصرف عدوانی حقوقی:
1. وجود تصرف عدوانی:
ابتدا باید به کمک وکیل دفتر حقوقی حق‌گرا اثبات کنید که در واقعه‌ای تصرف عدوانی رخ داده است. تصرف عدوانی به معنای تصرف در مال شما به صورت قهری، غلبه، و بدون مجوز قانونی است.
2. رخدادهای قانونی:
باید مستندات و اطلاعاتی داشته باشید که نشان دهنده رخداد تصرف عدوانی باشند. این مستندات می‌توانند شامل شواهد تصویری، شهادت‌نامه‌ها، قراردادها و دیگر اسناد مرتبط با مال شما باشند.
3. پرداخت هزینه دادرسی:
برای اقامه دعوای رفع تصرف عدوانی حقوقی نیاز به پرداخت هزینه‌های دادرسی دارید. این هزینه‌ها معمولاً به دادگاه پرداخت می‌شوند و می‌تواند متغیر باشد.
طرح دعوای حقوقی و کیفری تصرف عدوانی
وقتی مالی متصرف می‌شود و شخص متصرف قانونا مالک آن مال منقول یا غیرمنقول نمی‌باشد. فرد مالک می‌تواند ادعای تصرف عدوانی حقوقی یا کیفری نماید.
• از طریق حقوقی با اقامه دعوای اثبات مالکیت و مطالبه آن.
• از طریق تصرف عدوانی کیفری با طرح دعوای سرقت و اخذ مال.
سه معیار مطرح در دعوای تصرف عدوانی
● اثبات سابقه تصرف خواهان
● اثبات لحوق تصرف خوانده (تصرفات بعدی خوانده)
● اثبات عدوانی بودن تصرف (اینکه مال بدون اجازه متصرف سابق به تصرف دیگری درآمده است)
تفاوت خلع ید و تخلیه با تصرف عدوانی
در دعوی خلع ید ودعوی تخلیه بین مالک و شخص متصرف قراردادی بسته شده است که به هر دلیلی قرارداد بین این دو فسخ شده است. و اینکه در تخلیه و خلع ید شامل اموال منقول می تواند باشد در حالی که در تصرف عدوانی درخصوص اموال غیرمنقول (مانند ملک و یا زمین زراعی و یا هر زمین دیگر) می‌باشد.
به طور مثال اگر زمینی موجود باشد و مالک آن به هر دلیلی به مدت یک سال از ملک خود استفاده نکند، در این مدت شخصی دیگر بدون هیچ مدرک و قراردادی در آن ملک متصرف شود و شروع به استفاده بدون اجازه از ملک کند.
تصرف عدوانی کیفری با سند عادی
پیگیری این جرم و طرح شکایت در دادگاه با اثبات مالکیت شاکی امکان پذیر خواهد بود. زمانی که موضوع مالکیت مطرح می‌شود، ذهن افراد به سمت سند رسمی مالکیت هدایت خواهد شد. یعنی اگر مالک، سند رسمی که در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شده است را به دادگاه ارائه دهد، با این سند، مالکیت او اثبات می‌شود. به این ترتیب در دادگاه کیفری حق شکایت علیه متهم را خواهد داشت.
اهمیت نقش سند رسمی در تصرف عدوانی
نقش سند رسمی در تصرف عدوانی بسیار مهم است و در حفظ حقوق مالکان و پیشگیری از تصرفات غیرقانونی و عدوانی نقش مهمی ایفا می‌کند.
اثبات مالکیت: سند رسمی مالکیت ملک را تأیید می‌کند و به مالک اثبات می‌دهد که او صاحب مستقل و معتبر ملک است. در صورت وجود تصرف عدوانی، سند رسمی می‌تواند به عنوان اثباتی قوی برای نشان دادن مالکیت و حقوق مالک در دادگاه استفاده شود. بدون سند رسمی، مالک ممکن است دچار مشکلات قانونی و اثبات مالکیت خود در مواجهه با تصرف عدوانی شود.
محدودیت تصرفات غیرقانونی: نقش سند رسمی در تصرف عدوانی حقوق و تعهدات صاحب ملک را تعیین می‌کند و محدودیت‌هایی را برای تصرفات غیرقانونی اعمال می‌کند. با وجود سند رسمی، شخصی که تصرف عدوانی را انجام می‌دهد، نمی‌تواند بر اساس ادعای خود به مالکیت ملک دست پیدا کند و می‌تواند به راحتی در دادگاه متهم شود. سند رسمی می‌تواند به عنوان ابزاری قانونی برای جلوگیری از تصرفات غیرقانونی و حفظ حقوق مالکان عمل کند.
حمایت قانونی: سند رسمی مالکیت ملک را تأیید می‌کند و قوانین و مقررات مربوطه را برای حفاظت از حقوق مالک تأیید می‌کند. در صورت وقوع تصرف عدوانی، مالک می‌تواند با استناد به سند رسمی و قوانین مربوطه، از حمایت قانونی برای بازگرداندن ملک خود بهره‌مند شود و در صورت لزوم به دادگاه مراجعه کند. سند رسمی می‌تواند به عنوان ابزاری قانونی برای حمایت از حقوق مالکان در مواجهه با تصرفات عدوانی ارائه شود.
موضوعی که مورد اختلاف است و آرای متفاوتی در خصوص آن صادر می‌شود، تصرف عدوانی کیفری با سند عادی است. در این خصوص محاکم رویه قضایی واحدی ندارند و آرای صادره متفاوت است. به طور معمول اگر شاکی سند عادی را ارائه دهد و هیچ مدرک دیگری موجود نباشد و متهم دلیل قابل قبولی ارائه ندهد، این سند عادی به عنوان دلیل مالکیت شاکی پذیرفته می‌شود. سپس شکایت او در دادگاه مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
چنانچه شاکی سند عادی ارائه دهد و متهم نیز قولنامه‌ای را به عنوان دفاعیه به دادگاه تقدیم کند، این موضوع موجب صدور حکم برائت برای متهم خواهد شد. پس از آن، طرفین باید مالکیت خود را بر ملک موضوع پرونده اثبات کنند. اثبات مالکیت با گزارش کارشناس یا با سایر دلایل انجام می‌شود. هر کدام از طرفین که بتوانند مالکیت خود را اثبات کنند، به عنوان مالک شناخته خواهند شد.
امتیازات دعوای تصرف عدوانی
○ نیازی به ارائه دلیل مالکیت (مانند سند رسمی) از طرف خواهان نیست.
○ دعاوی تصرف عدوانی خارج از نوبت رسیدگی می‌شوند.
○ برای صدور دستور موقت نیازی به اخذ تأمین از خواهان برای خسارات احتمالی نیست.
○ هزینه دادرسی دعوای تصرف عدوانی به دلیل غیر مالی بودن آن مقطوع و ارزان است.
طرح دعوی تصرف عدوانی کیفری
در تصرف عدوانی کیفری، مالک باید مالکیت خود را با اسناد و مدارک معتبر اثبات نماید، و در این نوع شکایت کیفری محدودیت ایجاد می‌شود چرا که شخصی که مستاجر یا امین اموال منقول می باشد به علت استفاده از اموال دلیلی برای مالکیت آنها نمی‌باشد.
مجازات تصرف عدوانی کیفری
بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی: ” هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و‌زارعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده، کوهستان ها، باغ ها، قلمستان ها، منابع آب، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید.
یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی کیفری یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.”
با توجه به این که این که تصرف عدوانی در خصوص اموال غیرمنقول (زمین، خانه، منزل و هرچیزی که قابل انتقال نباشد یا با انتقال اموال خسارت به وجود بیاید) می‌باشد طبق قانون مجازات اسلامی هر گونه تصرف غیر‌مجاز در ملک یا زمینی که باعث ایجاد مزاحمت برای صاحب اموال شود به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شوند.
نمونه شکواییه تصرف عدوانی کیفری
یک نمونه شکواییه تصرف عدوانی کیفری
شاکی: ……(مشخصات صاحب ملک)
اقامتگاه: …………
کدملی:……………
شماره تماس:………
مشتکی عنه:……………(مشخصات متصرف عدوانی)
اقامتگاه: ……………
کدملی:……………
شماره تماس:……………
عنوان اتهام: تصرف عدوانی
محل وقوع جرم: شهر…………..
تاریخ وقوع جرم:…………
دلایل اثبات جرم:
۱-رونوشت سند ملک به شماره…..
۲-عنداللزوم تحقیق و معاینه محلی
۳-شهادت شهود
۴- قرار تأمین دلیل صادره از شعبه…شورای حل اختلاف شهرستان…
۵- رونوشت کارت ملی
شرح شکایت
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان …(محل وقوع ملک یا زمین)
باسلام و احترام
به استحضار می‌رساند باعنایت به سند رسمی شماره ………………(رونوشت آن ضم شکواییه تقدیم حضور است) اینجانب………………….. مالک منزل مسکونی با پلاک ثبتی………………… می‌باشم. حال مشتکی عنه آقای / خانم …………. با استفاده از غیبت اینجانب بدون مجوز و اذن قانونی اقدام به شکستن قفل‌های منزل نموده و به نحو عدوانی اقدام به تصرف منزل مورد نظر نموده است.
اینجانب در مورخ ……………… اقدام به درخواست تأمین دلیل در شعبه…………….. شورای حل اختلاف …………. جهت اثبات تصرف فعلی و بدون مجوز مشتکی عنه نمودم که رونوشت تأمین دلیل ضم شکواییه تقدیم حضور می‌گردد.
نهایتاً اینجانب با تقدیم این شکواییه به استناد مواد ۶۹۰ و ۶۹۲ قانون تعزیرات مصوب ۷۵ از محضر مقام قضایی درخواست تعقیب و مجازات مشتکی عنه و رفع تصرف از ملک اینجانب مورد استدعاست.
