قوه قضائیه به عنوان یکی از مهم ترین رئوس کشور، موظف به رسیدگی به شکایات و پرونده های قضائی میباشد. اگر که دعوا یا شکایتی با پا در میانی ریش سفید ها و یا با مراجعه به شورا های حل اختلاف حل نشد، باید به مرجع قضائی رجوع کرد تا بر اساس قانون، پرونده بررسی شود و توسط قاضی حکمی صادر گردد. دادگستری نهادی تشکیل شده از دادگاه و دادسرا است.
دادسرا وظیفه تحقیق جهت مشخص شدن وقوع جرم بر اساس قانون را دارد و دادگاه موظف میباشد طبق قرار مجرمیت و کیفرخواستی که دادسرا تنظیم و ارسال کرده، به صادر کردن حکم و تعیین مجازات بپردازد.
دادگستری چیست
دادگستری مجموعه قضائی است که در هر شهر حداقل یک شعبه از آن وجود دارد و مشغول رسیدگی به پرونده های قضائی همان شهر میباشد. دادگاه و دادسرا اجزاء تشکیل دهنده دادگستری هستند. دادگستری معمولا ساختمان بزرگی داشته و دادگاه ها و دادسرا های مختلفی در آن مشغول ارائه خدمت هستند. در شهر هایی با جمعیت کمتر از ۵۰ هزار نفر، یک شعبه از هر دادگاهی در دادگستری آن شهر وجود دارد، اما در شهر هایی با جمعیت بیش از ۵۰ هزار نفر، در هر دادگستری باید یک شعبه دادگاه خانواده و یک شعبه دادگاه انقلاب وجود داشته باشد.
برای انجام این وظایف دادگستریها تشکیل شده اند که بتوانند به بهترین شکل احقاق حق کرده و به تظلمات رسیدگی کنند.
دادگستری محل انجام خدمات قضایی و حقوقی در هر حوزه، شهر، شهرستان و یا استان است که از دو بخش دادگاه و دادسرا تشکیل شده است.
تعریف دادسرا
دادسرا یا دادگاه که در قوانین ایران به آن مجلس دادگاه نیز گفته میشود، یکی از نهادهای قضایی کشور است. دادسراها به عنوان جایی برای بررسی و صدور قرار میباشند که اکثر پروندههای کیفری، حقوقی و مدنی در آن جریان مییابند. در ایران، دادسراها به سه نوع تجدید نظر، ابتدایی و اجرایی تقسیم میشوند.
دادسراهای تجدیدنظر مسئولیت بررسی اسناد و پروندههای دیوانهای عمومی را برعهده دارند و در صورت نیاز میتوانند تصمیمات دیوانها را تغییر دهند یا بازنگری کنند. دادسراهای ابتدایی بر عهده بررسی و صدور رأی نهایی در پروندهها قرار دارند و مسئولیت اعلام نتیجه نهایی دادگاه را بر عهده دارند. دادسراهای اجرایی نیز مسئولیت اجرای حکمهای صادره از این دادگاهها را بر عهده دارند.
هر دادسرا شامل یک رئیس و دستیاران آن میباشد. رئیس دادسرا به عنوان قاضی فوقالعاده منصوب میشود و به انتخاب هیأت عمومی دیوان عالی کشور تأیید میشود. دادسراها در سراسر کشور قرار دارند و هر شهرستان دارای یک دادسرا میباشد. برخی از شهرهای بزرگتر نیز ممکن است بیش از یک دادسرا داشته باشند.
در نهایت، دادسراها نقش بسیار مهمی در قضاوت پروندهها و صدور حکم نهایی در قوانین ایران دارند و بازیابی حقوق و اجرای عدالت در جامعه را تضمین میکنند.
وظایف دادسرا
وظایف دادسرا چندین مورد است که به طور کلی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
1. ترجمه و تحویل اسناد قانونی: دادسراها مسئولیت تحویل و ترجمه اسناد قانونی مانند دستورالعمل ها، حکم ها و نصوص قوانین را برعهده دارند. این اسناد می تواند به عنوان مدرک در دعاوی حقوقی استفاده شود.
2. صدور مجوزهای قضایی: برخی از مجوزهای قضایی مانند مجوز ازدواج، طلاق، وصیت نامه و غیره از طریق دادسراها صادر می شود. دادسراها به عنوان مرجع قانونی اصلی برای صدور این مجوزها عمل می کنند.
3. ارائه مشاوره حقوقی: دادسراها به شهروندان و کسانی که نیاز به مشاوره حقوقی دارند، مشاوره حقوقی را ارائه می دهند. این مشاوره می تواند شامل راهنمایی در زمینه روند قضایی، حقوق و تشریعات مختلف باشد.
4.ثبت نام دعاوی: دادسراها محل ثبت دعاوی حقوقی هستند. وظیفه آنها این است که دعاوی مربوطه را در سیستم قضایی به ثبت برسانند و شماره پرونده را به طرفین اعلام کنند.
5. هماهنگی و تنظیم جلسات قضایی: دادسراها مسئولیت برگزاری جلسات قضایی مانند جلسات داوری، جلسات دادگاه و غیره را نیز بر عهده دارند. آنها وظیفه دارند تمام موارد مربوط به جلسات را تنظیم و هماهنگ کنند.
به طور کلی، دادسراها نقش مهمی در فرآیندهای قضایی و حقوقی دارند و وظایف متنوعی را انجام میدهند تا به جریان صحیح دادرسی کمک کنند.
انواع دادسرا
در حال حاضر چهار نوع دادسرا در نظام قضایی ایران و ساختار آن میتوان یافت :
الف) دادسرای دیوان عالی کشور
ب) دادسرای عمومی و انقلاب
ج) دادسرای نظامی
د) دادسرای ویژه روحانیت