دعاوی اعاده حیثیت زمانی در مراجع قضایی مطرح می‌شود که به شهرت، آبرو و اعتبار فردی خدشه وارد شده باشد و اتهام جرمی غیر‌قانونی را به او نسبت داده باشند. اگرچه ممکن است فرد در دادگاه بی‌گناه شناخته شود ولیکن به دلیل اتهام وارد شده دچار ضررهای مادی و معنوی شده باشد.
شخصی که مطالب دروغی منتشر کرده و تهمت و افترایی مطرح کرده باشد، نتواند صحت آن را اثبات نماید، طرف مقابل می‌تواند با ارائه دادخواست اعاده حیثیت به دادسرا ، علیه او شکایت نماید و پس از آن، وی را به مجازات قانونی محکوم می‌کنند.

اعادهٔ حیثیت

اعادهٔ حیثیت یا بازگردانش آبرو عبارت است از جبران تمامی ضرر و زیان‌های مادی و معنوی ناشی از هتک حیثیت افرادی که قربانی اشتباهات قضایی گردیده یا محکومیت قضایی یافته‌اند و رفتارشان در طول زمان به نحوی بوده که عدالت و انصاف اقتضای آن را دارد که آثار محکومیت کیفری‌شان محو شود.
حیثیت نیز به معنای آبرو، اعتبار، حقوق و شخصیت می‌باشد. در اصل ۲۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اهمیت حیثیت افراد اشاره شده است و بنابراین ماده حیثیت،جان،مال،حقوق مسکن و شغل اشخاص مصون است،مگر در مواردی که قانون تجویز کرده است.

دادخواست اعاده حیثیت

برای دادخواست اعاده حیثیت، طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات شخصی را که به او اتهام ناروا زده است مورد تعقیب کیفری قرار دهد. به همین جهت باید شکایت افترای خود را که توسط وکیل دادخواست اعاده حیثیت تنظیم شده به دادسرا تقدیم کند و درخواست تعقیب، تحقیق و محکومیت بدهد.
در مرحله بعد دادسرا از افترا زننده می‌خواهد که در جلسه رسیدگی حاضر شود و اظهارات و دفاعیات خود را ارائه کند. در صورتی‌که سونیت و اتهام ناروای وی اثبات شود برای آن کیفرخواست صادر می‌شود و پرونده برای رسیدگی به داداگاه عمومی جزایی منتقل می‌شود.

ارکان اعادهٔ حیثیت

― ورود ضرر مادی یا معنوی به فرد خاص
― ضرر و زیان ناشی از تفسیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص
― کوتاهی و قصور قاضی
― جبران خسارت توسط دولت در صورت عدم تقصیر قاضی
― اعادهٔ حیثیت از متهم

انواع اعاده حیثیت

شکایت و دادخواست اعاده حیثیت را می‌توان به دو صورت مطرح کرد:
1. اعاده حیثیت از لحاظ کیفری
در صورت قرار گرفتن مورد اتهام جرم از سوی شخص دیگر و تشکیل جلسه دادگاه به موجب آن، برای اثبات بی‌گناهی خود می‌توانید پس از تنظیم دادخواست اعاده حیثیت، شکایت و اعاده حیثیت را مطرح نمایید. اعاده حیثیت را به چندین صورت افترا، توهین و نشر اکاذیب مطرح کرد.
2. اعاده حیثیت از لحاظ حقوقی
اگر فرد در گذشته جرمی مرتکب شده باشد و به دلیل جرم ارتکابی خود و مجازات آن از حق اجتماعی محروم شده باشد و این امر حیثیت و آبروی ایشان را لکه دار کرده باشد، فرد می‌تواند بعد از از تنظیم دادخواست اعاده حیثیت، درخواست خود را مطرح نماید. با ارائه دادخواست می‌توانید اهلیت خود در رابطه با حقوق اجتماعی را باز یابید. به موجب اعاده حیثیت اهلیت و حقوق فرد باز خواهد گشت.

شرایط تحقق جرم اعاده حیثیت

شرایط تحقق جرم اعاده حیثیت عبارت است از:
• فردی که از او شکایت شده، باید دارای وجود خارجی باشد.
• درصورتی‌که فرد، اتهام وارد کرده به کس دیگری را از طریق قانونی ثابت نکند.
• کسی خبری را در مورد شخصی از طریق انتشار مطالب، سخنرانی و... پخش کند.
• جرم انجام شده به گردن فرد دیگری انداخته شود و ناروایی به او بیان کنند.

چگونگی اعاده حیثیت

شخصی که قصد دارد علیه دیگری اعاده حیثیت کند پس از طی شرایط اعاده، از فردی که اتهام زده شکایت کنید. البته این شکایت نیز دارای روندی است که در ادامه به مراحل آن می‌پردازیم.
در ابتدا بهتر است به یک وکیل حرفه‌ای و کاربلد مراجعه کنید و پس از تنظیم شکواییه و ذکر دلایل در آن، فرد به دفتر خدمات الکترونیکی قضایی برود.
حال می‌توانید پس از مراجعه به دفتر قضایی و آگاهی از ادامه روند کار، در سامانه ثنا به ثبت شکواییه خود اقدام کنید.
پس از ثبت شکواییه منتظر بمانید که زمان جلسه رسیدگی به شکایتتان مشخص شود و در زمان مشخص شده، در دادگاه حضور یابید.
با حضوریافتن در دادگاه، بازپرس از شما سوالاتی می‌پرسد تا از روند پرونده آگاه شود و بتواند مجرمین آن را شناسایی کند.
سپس قرار جلب دادرسی صادر خواهد شد و پس از اینکه دادستان نیز از ماجرا باخبر شد، اقدام به صادرکردن کیفرخواست می‌کند. با صادرشدن کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری فرستاده می‌گردد تا به آن رسیدگی شود.
این دادگاه نیز با بررسی پرونده و آگاهی از افترا، شکایت اعاده حیثیت را قبول می‌کند و فرد مجرم یا مجرمین را مجازات خواهد کرد.
اگر شکایت را مقرون به صحت بدانند آن را برای رسیدگی اصلی به دادگاه کیفری ارسال می‌کنند و در این شرایط، قاضی دادگاه نسبت به شکواییه اعاده حیثیت رسیدگی و حکم صادر می‌کند و ممکن است مرتکب را به یکی از مجازات‌های مذکور محکوم نماید.