وکیل شکایت از کارفرما
مرداد ۲۴, ۱۴۰۳تصرف عدوانی حقوقی و کیفری
مرداد ۲۴, ۱۴۰۳
تعقیب مجدد متهم پس از صدور قرار منع تعقیب یکی از راهکارهای پیشبینیشده توسط قانونگذار درجهت رعایت عدالت در مورد افرادی است که در زمان رسیدگی به اتهام آنها به دلیل یا دلایل کافی دسترسی وجود نداشته است. مبانی تعقیب مجدد متهم منطبق با اهداف دادرسی کیفری میباشد که از آن جمله میتوان به دستیابی به حقیقت قضایی و جلوگیری از هنجارشکنی در جامعه اشاره نمود. از آنجایی که مرجع اصلی انجام تحقیقات مقدماتی دادسرا میباشد
انواع رای دادگاه
محکام به طور کلی دو نوع رای به نام قرار و حکم صادر میکند که قرارها نیز به قرارهای مقدماتی و قرارهای نهایی تقسیم میشوند. از جمله انواع قرارهای نهایی که دادسراها صادر میکنند به قرار منع تعقیب معروف است.
از زمانی که فرایند رسیدگی آغاز می شود و پرونده ای در دادسرا مطرح میشود تا زمانی که تحقیقات مقدماتی پایان یابد قرارهای مختلفی از طرف مقامات قضایی صادر میگردد که بعضی از آنها به منظور تعیین تکلیف دسترسی به متهم و بعضی دیگر برای تکمیل تحقیقات و بعضی نیز مربوط به پایان تحقیقات است.
قرارهای مقدماتی:
قرارهایی هستند که برای رسیدگی به دلایل اصحاب دعوی و آماده کردن مقدمات صدور حکم صادر میشوند. عدول از این قرارها جایز است.
این نوع قرار به مواردی گفته میشود که قاضی برای تکمیل پرونده آنها را صادر کرده و به کمک آن میتواند حکم نهایی را آماده کند. برای نمونه از این قرارها میتوان به صدور قرار ارجاع به کارشناسی اشاره کرد.
قرارهای نهایی:
قرار نهایی یکی از تصمیمات دادگاه است که مفهوم آن این است که تعقیب و رسیدگی به یک پرونده پایان یافته است . قرار نهایی ممکن است در دادگاه و یا دادسرا صادر شود
مانند قرار موقوفی تعقیب و منع تعقیب به تصمیماتی از قاضی گفته میشود که خاتمه دهنده دعوای طرفین میباشد و تصمیم نهایی قاضی است.
نواع قرار نهایی عبارتند از:
1. قرار منع پیگرد(تعقیب):اگر قاضی دادسرا به این نتیجه برسد که متهم عمل انتسابی را مرتکب نشده و دلایل برای توجه اتهام به او کافی نیست قرار منع پیگرد صادر میکند و نیز هنگامی که عمل متهم فاقد وصف کیفری است قرار منع پیگرد صادر میشود.
2. قرار موقوفی تعقیب: اگر متهمی تحت تعقیب قرار گرفت، رسیدگی به اتهام او متوقف نمیشود مگر آنکه به موجب قانون توقف تحقیقات ضرورت پیدا کند. همانند قرار منع پیگرد تصمیم قاضی صادرکننده قرار باید به تأیید دادستان برسد و در صورت تأیید دادستان متهم حق دارد ظرف پنج روز از تاریخ ابلاغ نسبت به قرار شکایت کند. قرار موقوفی تعقیب را باید قراری شکلی دانست که دلالت بر ناتوانی در انجام تحقیقات مقدماتی دارد. همچنین در فرض نقض این قرار توسط دادگاه، باید این اقدام را نشانگر فقدان مانع در انجام تحقیقات بازپرس و نیز لزوم اظهار نظر وی در خصوص اتهام دانست.
3. قرار مجرمیت:چنانچه تحقیقات دادسرا دلالت بر توجه اتهام به متهم داشته باشد قاضی رسیدگیکننده به پرونده با صدور قرار مجرمیت که مخاطب آن دادستان است از او میخواهد که با صدور کیفرخواست، متهم در دادگاه، محاکمه شود
ادله اجرای قرار منع تعقیب
قرار منع تعقیب در موارد ذیل صادر می شود:
1- رفتار ارتکابی جرم نباشد.
2- رفتار ارتکابی جرم است اما دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد.
به موجب ماده 265 قانون آیین دادرسی کیفری مقام قضایی در صورت جرم نبودن عمل ارتکابی و یا فقدان ادله کافی برای انتساب جرم به متهم قرار منع تعقیب صادر و پرونده را فوری نزد دادستان ارسال می کند.
منظور از جرم نبودن عمل ارتکابی اعم از این است که عمل منتسب به متهم در هیچ یک از قوانین جرم شناخته نشده باشد مانند عدم حضور فروشنده در روز مقرر در دفتر اسناد رسمی برای تنظیم سند انتقال مورد معامله، فرض دیگر قرار منع تعقیب جایی است که دلیل کافی بر انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد مانند موردی که پس از طرح شکایت قتل عمدی علیه شخصی معین، تحقیقات نشان دهد که قتل واقع شده اما متهم، مرتکب این قتل نگردیده است.
معنی قرار منع تعقیب
قرار منع تعقیب یکی از تاثیرگذارترین تصمیمات قضایی در روند رسیدگی به یک پرونده کیفری محسوب میشود. این قرار در واقع نقطه پایان مرحله تحقیقات مقدماتی و آغاز یک مسیر جدید برای پرونده است که میتواند به ختم کامل آن یا ادامه رسیدگی منجر شود.
قرار منع تعقیب، یکی از قرار های نهایی بوده که در برخی از پرونده ها در دادسرا صادر می گردد، این قرار مطابق قانون آیین دادرسی کیفری در دو مورد صادر می گردد: عملی از جانب متهم انجام گرفته، ولی آن عمل جرم نمی باشد و دلایل کافی برای ارتکاب جرم از ناحیه متهم وجود ندارد.
از آنجا که قرار منع تعقیب، دارای احکام و مقررات خاص خود بوده و اعتراض به قرار منع تعقیب نیز تابع ضوابط و شرایط خاصی می باشد
اگر مقام قضایی پس از بررسی دقیق و همه جانبه ادله و شواهد موجود در پرونده به این نتیجه برسد که مدارک و قرائن کافی برای اثبات جرم و تعقیب متهم یا متهمان وجود ندارد، قرار منع تعقیب را صادر میکند. این قرار به معنای توقف فرآیند تعقیب و رسیدگی قضایی است و موجب میشود تا پرونده از مسیر قضایی خارج شده و در همان مرحله دادسرا مختومه گردد.
فرآیند صدور قرار منع تعقیب معمولا توسط بازپرس یا دادیار پرونده انجام میشود. پس از صدور این قرار، دادستان به عنوان نماینده دولت و مدعی العموم باید نظر خود را درباره آن اعلام کند. اگر دادستان با قرار منع تعقیب موافق باشد، این قرار به اطراف دعوا (شاکی و متهم) ابلاغ میشود تا در صورت تمایل، نسبت به آن اعتراض کنند.
*
صدور قرار منع تعقیب لزوما به معنای برائت قطعی متهم یا متهمان نیست، بلکه صرفا نشان میدهد مدارک و ادله موجود برای ادامه رسیدگی و صدور حکم محکومیت کافی نبوده است. بنابراین، در صورت کشف قرائن و شواهد جدید، امکان بازگشایی پرونده و از سرگیری تعقیب وجود خواهد داشت.
مهلت اعتراض به منع تعقیب
مهلت قانونی برای اعتراض به قرار منع تعقیب، برای افراد ساکن در داخل کشور 10 روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور یک ماه است. چنانچه در این بازه زمانی هیچ یک از اطراف نسبت به قرار صادره اعتراض نکنند یا اعتراض آنها در مراجع قضایی صالح رد شود، قرار منع تعقیب قطعی خواهد شد و پرونده به طور کامل مختومه میگردد.
اگر پس از صدور قرار منع تعقیب، یکی از اطراف دعوا نسبت به آن اعتراض کند، پرونده به مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به آن جرم ارسال خواهد شد تا در آنجا از نو مورد بررسی قرار گیرد. در این مرحله، امکان تایید یا نقض قرار منع تعقیب توسط مرجع رسیدگی کننده وجود دارد. در صورت نقض قرار، فرآیند تعقیب و رسیدگی قضایی از سر گرفته میشود.
نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب
پس از توضیح قرار منع تعقیب و موارد صدور آن، در این بخش به توضیح نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب می پردازیم. مقررات نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب در قانون آیین دادرسی کیفری در مواد 270 تا 277 مورد پیش بینی قرار گرفته است که در این بخش به توضیح آن می پردازیم.
قرار منع تعقیب به موجب بند الف ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری، همچون قرار موقوفی تعقیب، از قرارهای غیر قطعی و قابل اعتراض می باشد.
مهلت اعتراض به قرار منع تعقیب برای اشخاص مقیم ایران، 10 روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، 1 ماه از تاریخ ابلاغ قرار منع تعقیب می باشد.
مرجعی که صلاحیت رسیدگی به اعتراض به قرار منع تعقیب را دارد، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل جرم را دارد.
در صورت اعتراض به قرار منع تعقیب از سوی شاکی، وی لازم است تا ظرف 10 روز یا یک ماه از ابلاغ قرار در سامانه ثنا به وی، همانند اقدام برای ثبت شکواییه از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی و پر کردن فرم مخصوص، مراتب اعتراض به قرار منع تعقیب را ثبت نموده تا دفتر خدامات قضایی، اعتراض را برای دادگاه صالح ارسال نماید.
دادگاه کیفری در جلسه فوق العاده به اعتراض به قرار منع تعقیب رسیدگی کرده و تصمیم دادگاه در مورد اعتراض به قرار منع تعقیب، قطعی است مگر در مورد جرایم بند های الف، ب، پ و ت ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری، که در این حالت، تصمیم دادگاه قابل تجدیدنظر می باشد. این جریام عبارتند ار:
الف- جرائم موجب مجازات سلب حیات
ب- جرائم موجب حبس ابد
پ ـ جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
ت ـ جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر
دادگاه در صورتی که اعتراض به قرار منع تعقیب را موجه بداند، قرار جلب دادرسی صادر کرده و پرونده را به دادسرا برگردانده تا بازپرس متهم را احضار نمود، اقدام به تفهیم تهام به وی کرده و پس از اخذ تامین مناسب، پرونده را به دادگاه ارسال نماید.
نقض قرار منع تعقیب
در صورتی که نسبت به قرار منع تعقیب اعتراض شود پرونده به دادگاه کیفری ارسال میشود اگر دادگاه اعتراض شاکی را بپذیرد و قرار منع تعقیب را نقض کند در این صورت قرار جلب به دادرسی صادر خواهد کرد و پرونده را برای انجام اقدامات مقتضی به دادسرا بر میگرداند.
در این مورد دادسرا مکلف به انجام دستور دادگاه است و در این صورت متهم احضار و حسب نظر دادگاه و اتهامی که دادگاه اعلام نموده است به وی تفهیم اتهام خواهد شد و قرار تأمین کیفری در صورت نیاز صادر و آخرین دفاع متهم استماع میگردد و پرونده با صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست به دادگاه ارسال میگردد. البته به این نکته باید توجه نمود که قرار مجرمیت اخیر نیازی به اخذ تأیید دادستان ندارد؛ چرا که دادسرا صرفاٌ به نظر دادگاه اشاره مینماید و تنها دلیل مجرمیت متهم را نظریه دادگاه اعلام خواهد نمود.
مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض قرار منع تعقیب
بر اساس ماده 271 قانون آیین دادرسی کیفری مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض قرار منع تعقیب دادسرا در واقع دادگاه کیفری دو، دادگاه کیفری یک و دادگاه انقلاب خواهد بود. به این معنی که با دقت به این امر که رسیدگی به اصل اتهام در صلاحیت کدام نوع از مراجعه قضایی ذکر شده خواهد بود، اعتراض به قرار منع تعقیب نیز در آن مرجع رسیدگی خواهد شد.
برای مثال رسیدگی به جرایمی که مجازاتی مانند سلب حیات دارند همانند قتل در دادگاه کیفری یک رسیدگی میشوند که رسیدگی به اعتراض قرار منع تعقیب پرونده کیفری نیز در این دادگاه انجام خواهد شد. لازم به ذکر است که رای صادر شده برای اعتراض قرار منع تعقیب دادگاه کیفری یک نیز بر اساس مقررات قابلیت اعاده دادرسی کیفری خواهد داشت. بنابراین نه تنها دادگاه کیفری یک و دادگاه انقلاب بلکه صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری دو نیز با وجود شرایط امکان پذیر است.
تصمیمات دادگاه نسبت به اعتراض قرار منع تعقیب
منع تعقیب یعنی چه، لازم است بدانید که پس از اینکه شاکی نسبت به قرار منع تعقیب پرونده اعتراض کرد و این اعتراض به شعبه صالح به رسیدگی ارجاع داده شد، بر اساس ماده 274 و 273 قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه نسبت به این قرار در یک جلسه فوق العاده رسیدگی خواهد کرد و در نهایت تصمیم دادگاه نسبت به آن به 3 شکل زیز خواهد بود:
1. تایید قرار دادسرا
در صورتی که دادگاه این نظر را داشته باشد که قرار منع تعقیب با دقت به مفاد پرونده و البته تحقیقات انجام شده، به صورت صریح و مطابق با قرار منع تعقیب در قانون جدید و با رد اعتراض به قرار منع تعقیب، قرار صادر شده را تایید میکند. لازم به ذکر است که قرار رد اعتراض شاکی و تایید منع تعقیب در این مرجع قانونی، قطعی و غیرقابل اعتراض است.
2. نقض قرار منع تعقیب
در صورتی که دادگاه پس از رسیدگی با دقت به مفاد پرونده و مستندات و همچنین دلایل شاکی، به عدم صحت قرار منع تعقیب برسد، بر اساس ماده 274 قانون آیین دادرسی کیفری قرار را نقض و قرار جلب به دادرسی صادر میشود تا پرونده مجدد به دادسرا بازگردانده شود. پس از آن بازپرس، متهم را احضار کرده و اتهام را به وی شرح خواهد داد و پس از گرفتن تامین مناسب و همچنین دریافت کردن آخرین دفاع متهم این پرونده را به دادگاه ارسال خواهد شد که قرار منع تعقیب از دادگاه به رای نهایی خواهد رسید.
3. نقض تحقیقات
پیش از قطعی شدن قرار منع تعقیب و هنگامی که دادگاه پس از رسیدگی به اعتراض به این نتیجه برسد که تحقیقات انجام شده از سمت دادسرا به شکل ناقص انجام شده است، در این صورت بدون اینکه نفیا و یا اثباتا نسبت به اعتراض شاکی تصمیمی بگیرد و صحت آن را مشخص نماید، قرار رفع نقص صادر خواهد کرد و پرونده مجددا به دادسرا بازگردانده میشود تا رفع نقص شود.
شرایط تعقیب مجدد قرار منع تعقیب
در صورتی که قرار منع تعقیب در دادسرا قطعی نشده باشد و نسبت به آن نیز هیچ اعتراضی ثبت نشده با نظر دادستان میتوان فقط برای یکبار اقدام به تعقیب مجدد کرد. در صورتی که نسبت به قرار اعتراض شود و آن قرار در دادگاه کاملا قطعی شده باشد با درخواست دادستان و اجازه دادن دادگاه صالح، میتوان متهم را برای یکبار به همان اتهام تعقیب کرد.
تفاوت حکم برائت و قرار منع تعقیب
در مورد تفاوت قرار منع تعقیب با حکم برائت باید بیان کرد که بر حسب جرمهایی که انجام میشوند، مجازات مختلف و به نوبه آن حکمهای متفاوتی نیز صادر میکنند. در صورتی که جرم یک فرد ثابت شود به عنوان مجرم شناخته خواهد شد. اما اگر جرم ثابت نشود و فرد بیگناه باشد، در این شرایط حکم برائت برای وی صادر خواهند کرد. برخی اوقات برای مجرم قرار منع صادر میشود، در برخی شرایط مجرم در هنگام ارتکاب جرم شرایط خاصی مانند محجوریت بوده است. در این شرایط با نظر دادستان قرار منع صادر خواهد شد.
چه کسی حق اعتراض به قرار منع تعقیب را دارد؟
بنابر ماده 265 قانون آیین دادرسی کیفری، قرار منع تعقیب قانون به طور کلی تنها در صورتی صادر میشود که یا شخص بر اساس قانون مرتکب جرمی نباشد و یا اینکه ادله لازم برای انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد. طبق بند الف ماده 270 قانون ذکر شده، اعتراض به قرار منع تعقیب با تقاضای شاکی امکان پذیر است. حال در صورتی که شاکی پرونده نسبت به این قرار اعتراض داشته باشد، میتواند با مراجعه به دادگاه صالح و با تنظیم لایحه مربوطه، این اعتراض را مطرح نماید.
نمونه اعتراض به قرار منع تعقیب
ریاست محترم دادگاه کیفری دو شهرستان……….
باسلام وعرض ادب
احتراماً اینجانب ….. در خصوص قرار منع تعقیب شماره……. صادره از شعبه ۱۰ بازپرسی ناحیه.. تهران در مهلت مقرر ۱۰ روز اعتراض داشته و دفاعیات خویش را به شرح ذیل به استحضار عالی میرساند:
۱) با توجه به صدور حکم عدم تمکین علیه همسرم ……………. (پیوست میباشد) از تاریخ 24 مرداد 1403 هیچ مراجعهای به محل زندگی مشترک نداشته است ولی یک ماه پیش وارد منزل مشترک میشود که موارد ذیل را به سرقت برده است:
– مبلغ نقدی 3۰۰۰ دلار به همراه
-پنج عدد سکه تمام بهار آزادی
– ده عدد نیم سکه بهار آزادی
– تعدادی اثاث منزل
همچنین به موجب بازجویی انجام شده در آگاهی خانم ………….. اظهار داشته که: (من وارد منزل شدم ولی فقط جنس یا اثاث خونه بردم) که این نوعی اقرار ضمنی به سرقت میباشد.
۲) لحظه ورود خانم ………….. به منزل توسط فیلم دوربین مدار بسته ثبت شده است. (ضمیمه میباشد)
۳) دختر 19 ساله اینجانب بنام…………. نیز به عنوان شاهد موقع ورود مشتکی عنه به منزل حاضر بوده که در بازپرسی ایشان را به عنوان شاهد معرفی نمودم.
همانطور که ملاحظه میشود امارات و ظن قوی به اتهام سرقت علیه مشتکی عنه خانم ………….. وجود دارد اما به علت نقص تحقیقات از ناحیه بازپرسی و با استدلال به اینکه دلایل کافی جهت اثبات وجود جرم از ناحیه اینجانب ابراز نشده، مبادرت به صدور قرار منع تعقیب نموده است. لذا باتوجه به شرح فوق صدور تقاضای نقض قرار صادره و صدور قرار جلب به دادرسی استنادا به ماده ۲۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری مورد استدعاست.
با تشکر و تجدید احترام