انواع جرایم تعزیری

وظایف دادگاه کیفری یک

مهریه طلاق رجعی

افراد، برای برقراری نظم و اجرا قوانین تدوین شده، موظف به رعایت آن هستند که در غیر این صورت، مجازات می‌شوند. مجازات تعزیری نیز یکی از انواع مجازات اصلی بوده که قانون گذار، برای جرائم تعزیری، به آن، حکم کرده است.
مجازات‌های درجه‌بندی شده تعزیری با توجه به شدت و حدت جرم تعیین می‌شوند . درجه‌بندی کردن مجازات تعزیری باعث می‌شود که مجازات‌ها به صورت فردی و متناسب با شخصیت مجرم و شرایط جرم صورت گرفته تعیین شود . به این ترتیب درجه بندی مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی روش مناسبی برای تعیین درست مجازات است .

فهرست انواع جرایم تعزیری

مجازات تعزیری

مجازات تعزیری، مجازات‌هایی بوده که مشمول حدود، قصاص و دیه نیست و قانون‌گذار، آن‌ها را در خصوص جرایم تعزیری‌ که با توجه به وضعیت جامعه، جرم انگاری کرده، تعیین نموده است. جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی، از انواع این نوع مجازات می‌باشند. تخفیف و تبدیل مجازات جرایم تعزیری، صرفا در صورت وجود جهات تخفیف، امکان پذیر خواهد بود. تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعـی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می‌گردد. نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می‌شود. از جمله مجازات‌های تعزیری می‌توان به حبس، جزای نقدی محرومیت از حقوق اجتماعی و مانند آن اشاره کرد.
دادگاه در صدور حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی، موارد زیر را در نظر میگیرد
الف- انگیزه مجرم و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم
از جمله مواردی که هنگام تعیین مجازات در نظر گرفته می‌شود، انگیزه مرتکب از ارتکاب جرم چه بوده و ارتباط بین مجرم و شاکی و پیشینه آن‌ها را بررسی می‌کنند. در زمان ارتکاب به جرم، چه حالت و وضعیت روانی‌ای داشته است. به عنوان مثال، داشتن انگیزه شرافتمندانه یا حالت جنون، می‌تواند در تعیین حداقل مجازات موثر باشد
ب- اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم
اقداماتی که مجرم، پس از ارتکاب جرم، انجام می‌دهد، در تعیین مجازات تعزیری آن، موثر بوده و می‌توانند سبب رای به حداقل یا حداکثر مجازات شود
پ- شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیانبار آن
مواردی که موثر در تعیین مجازات تعزیری است شیوه و نحوه‌ای می‌باشد که مجرم، دست به ارتکاب جرم زده است.
ت- سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تأثیر تعزیر بر مجرم
جایگاه اجتماعی فرد مرتکب، تاثیری که اعمال مجازات، می تواند بر شخصیت وی و تنبیه و اصلاح او بگذارد و سوابق کیفری او نیز از دیگر موارد موثر بر تعیین تعزیر هستند.

تفاوت مجازات حدی و مجازات تعزیری

مجازات‌هایی که طبق قانون برای مجرم شناخته شده‌اند، به دو دسته مجازات‌های حدی و مجازات‌های تعزیری تقسیم می‌شوند.
از آنجا که همه جرایم، در شرع پیش‌بینی نشده‌اند، یا برخی افعال و اعمال، صرفا حرام دانسته شده و مجازاتی برای آن‌ها ذکر نگردیده، با توجه به وضعیت جوامع امروز، قانون‌گذار، دسته‌ای از جرایم، تحت عنوان جرایم تعزیری را پیش‌بینی نموده و خود قانون گذار، اقدام به تعیین مجازات برای آن‌ها کرده و می‌کند که به این مجازات‌ها، مجازات تعزیری می‌گویند. برای مثال، جرایم راهنمایی رانندگی.
مجازات حد مجازاتی که از زمان پیامبر اسلام (ص) توسط شارع مقدس وضع شده است و تغییرات کمی در طول زمان برای آن به وجود آمده است. اما مجازات تعزیر مختص به حکومت جمهوری اسلامی ایران است که قانون گذار کنونی با توجه به شرایط و موقعیت جامعه، اقدام به جرم ‌انگاری می‌کند
مجازات حد و تعزیر از نظر نوع عقوبت، موضوع، بزه انتسابی، مقدار و اندازه متناسب با یکدیگر متفاوت هستند. مجازاتی که قصاص، دیه و حد نباشد، تعزیری بوده و تمامی احکام مربوط به آن، توسط قانون‌گذار معین می‌گردد.

لیست جرایم تعزیری

مجازات‌های تعزیری باید کمتر از مجازات‌های حدی باشند و برخلاف حدود که شارع آن را مشخص کرده است ، محدوده میزان مجازات تعزیری در قانون مشخص شده و قاضی باید برای تعیین میزان دقیق مجازات مجرم ، با توجه به شرایط ارتکاب جرم ، تصمیم‌گیری نماید. از جمله موارد مورد توجه قاضی، انگیزه ، سوء پیشینه و شخصیت مرتکب جرم و... است که برای تعیین میزان دقیق مجازات‌ها و حبس‌های تعزیری تمامی موارد را مدنظر قرار می‌دهد. بر اساس ماده ۱۹ قانون مجازت اسلامی، مجازات‌های تعزیری به هشت درجه تقسیم می‌شود.

مجازات تعزیری درجه 1

• حبس بیش از بیست و پنج سال
• جزای نقدی بیش از یک میلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
• مصادره کل اموال
• انحلال شخص حقوقی
معنی حبس تعزیری درجه 1، حکم زندان بيش از بيست و پنج سال است ؛ یعنی مجرم به جرمی که مجازات آن مستوجب حبس تعزیری درجه 1 ، مانند جعل پول رایج ملی ، می‌تواند به بیش از بیست و پنج سال زندان تعزیری محکوم شود . حکم حبس تعزیری درجه 1 را نباید با حکم زندان حدی اشتباه گرفت به طور مثال مجازات جرم اکراه در قتل ، حبس ابد است با این حال این نوع حبس ، از نوع زندان تعزیری است.

مجازات تعزیری درجه 2

• حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال
• جزای نقدی بیش از پانصد و پنجاه میلیون (۵۵۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا یکمیلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
حکم زندان تعزیری درجه 2 به معنی حبس بین پانزده تا بيست و پنج سال است. طبق ماده 9 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در صورتی که محکومین به حبس درجه 2 ، درجه 3 و درجه چهار ، یک چهارم از مدت حبس خود را گذرانده باشند می توانند از دادگاه درخواست کنند تا در محدوده مشخصی با استفاده از جی پی اس و سیستم نظارت الکترونیک آزاد شوند : "مقررات این ماده ( ماده 62 قانون مجازات اسلامی ) در مورد حبس‌‌های تعزیری درجه دو ، درجه سه و درجه چهار نیز پس از گذراندن یک‌ چهارم مجازات‌های حبس قابل اعمال است. "
ماده 62 قانون مجازات اسلامی : "در جرائم تعزیری از درجه پنج تا درجه هشت، دادگاه می تواند در صورت وجود شرایط مقرر در تعویق مراقبتی، محکوم به حبس را بارضایت وی در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه (سیستم)های الکترونیکی قرار دهد. "

مجازات تعزیری درجه 3

• حبس بیش از ده تا پانزده سال
• جزای نقدی بیش از سیصد و شصت میلیون (۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا پانصد وپنجاه میلیون (۵۵۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
حبس درجه 3 عبارت است از حکم زندان بيش از ده تا پانزده سال. از جمله جرایمی که مستوجب مجازات حبس درجه 3 است می توان به جعل مهر یا امضای رهبری یا روسای سه قوه، آدم ربایی و راهزنی اشاره کرد. طبق ماده 8 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در صورتی که محکومین به حبس درجه 2 ، درجه 3 و درجه 4 یک چهارم از مدت زمان محکومیت خود را گذرانده باشند و شرایط ماده 57 قانون مجازات اسلامی هم فراهم باشد ، می توانند حکم نیمه آزادی را از دادگاه دریافت کنند : " مقررات این ماده ( ماده 57 قانون مجازات اسلامی ) در مورد حبس‌ های تعزیری درجه دو، درجه سه و درجه چهار، در صورت گذراندن یک‌چهارم مدت حبس قابل اِعمال است."
ماده 57 قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است : " در حبس های تعزیری درجه پنج تا هفت دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تامین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه های، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده موثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد . همچنین محکوم می تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی ، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است. "

مجازات تعزیری درجه 4

• حبس بیش از پنج تا ده سال
• جزای نقدی بیش از یکصد و هشتاد میلیون(۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا سیصد و شصت میلیون (۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
• انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی
مجازات جرایم مستوجب حبس درجه 4 ، حکم زندان تعزیری بيش از پنج تا ده سال است. از جمله جرایمی که مجازات آن ها حبس درجه چهار است می توان به سوء قصد به جان رهبر یا مقامات جمهوری اسلامی، خرید و فروش و قلب سکه و بر هم زدن نظم عمومی اشاره کرد. طبق ماده 11 قانون کاهش مجازات های حبس تعزیری در مورد جرایم قابل گذشت ، میزان حداقل و حداکثر حبس تعزیری درجه 4 تا 8 نصف شده است.
ماده 11 : " حداقل و حداکثر مجازات‌های حبس تعزیری درجه چهار تا درجه هشت مقرر در قانون برای جرائم قابل گذشت به نصف تقلیل می‌یابد . "

مجازات تعزیری درجه 5

• حبس بیش از دو تا پنج سال
• جزای نقدی بیش از هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا یکصد و هشتاد میلیون (۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
• محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از پنج تا پانزده سال
• ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی
• ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی
حبس تعزیری درجه 5 معادل حکم زندان تعزیری بيش از دو تا پنج سال است. دادگاه می تواند مرتکبین به جرایمی مانند کیف زنی ، جیب بری یا آتش زدن منازل یا اموال دیگران را به حبس درجه 5 محکوم کند . طبق ماده 57 قانون مجازات اسلامی محکومیت به حبس تعزیری درجه پنج تا هفت در صورت گذشت شاکی و به قید وثیقه می‌توانند از دادگاه در صورت داشتن شرایط یا درخواست از دادگاه حکم نیمه آزادی دریافت کنند .
ماده 57 : " در حبس های تعزیری درجه پنج تا هفت دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تامین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه‌های، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده موثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد . همچنین محکوم می‌تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است. "

مجازات تعزیری درجه 6

• حبس بیش از شش ماه تا دو سال
• جزای نقدی بیش از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
• شلاق ازسی ویک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت
• محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از ششماه تا پنج سال
• انتشار حکم قطعی در رسانه‎ها
• ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال
• ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال
• ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال
حکم زندان تعزیری درجه 6 عبارت است از حبس بيش از شش ماه تا دو سال . حکم زندان تعزیری جرامی مانند جعل اسناد غیر رسمی و ورشکستگی به تقصیر از نوع حبس درجه 6 است . مجازات جرایم غیر عمدی مستوجب حبس تعزیری درجه 8 تا درجه 6 ، قابل تبدیل به مجازات های جایگزین حبس است.
ماده 68 قانون مجازات اسلامی : " مرتکبان جرائم غیرعمدی به مجازات جایگزین حبس محکوم می گردند مگر اینکه مجازات قانونی جرم ارتکابی بیش از دو سال حبس باشد که در این صورت حکم به مجازات جایگزین حبس، اختیاری است "
مثالی دیگر از تعزیری درجه 6، جرم سرقت تعزیری ساده است که مطابق ماده ۶۶۱ دربردارنده مجازات حبس از سه ماه و یک روز تا دو سال می‌باشد. ولیکن این مجازات، به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۲۳/۲/۱۳۹۹ به نصف تقلیل یافته است. لذا درجه سرقت تعزیری ساده، وفق جمیع مقررات مذکور درجه ۶ میباشد.

مجازات تعزیری درجه 7

• حبس از نود و یک روز تا شش ماه
• جزای نقدی بیش از ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال
• شلاق از یازده تا سی ضربه
• محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه
مدت حبس درجه 7 از نود و يک روز تا شش ماه است . همچنین چنانچه مجازات یک جرم مطابق هیچ کدام از درجات مجازات های تعزیری نباشد ، آن مجازات درجه 7 محسوب خواهد شد . محکومان به مجازات حبس درجه 7، در صورتی که سابقه محکومیت کیفری به برخی از جرایم را نداشته باشند ، حبس آن ها ، قابل تبدیل به مجازات های جایگزین حبس ، یعنی خدمات عمومی ، جزای نقدی ، محرومیت از حقوق اجتماعی و ... است.
طبق ماده 66: "مرتکبان جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها نود و یک روز تا شش ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می گردند مگر اینکه به دلیل ارتکاب جرم عمدی دارای سابقه محکومیت کیفری به شرح زیر باشند و از اجرای آن پنج سال نگذشته باشد:
الف ) بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس تا شش ماه یا جزای نقدی بیش از ده میلیون (10.000.000) ریال یا شلاق تعزیری
ب ) یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس بیش از شش ماه یا حد یا قصاص یا پرداخت بیش از یک پنجم دیه"

مجازات تعزیری درجه 8

• حبس تا سه ماه
• جزای نقدی تا ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
• شلاق تا ده ضربه
مجازات حبس درجه 8 تعزیری برابر با حکم زندان تا سه ماه است. طبق قانون مجازات اسلامی محکومان به حبس درجه 8 ، به جای گذراندن محکومیت خود در زندان ، به مجازات های جایگزین حبس ، شامل خدمات عمومی ، جزای نقدی و امثالهم ، محکوم می شوند .
ماده 65 قانون مجازات اسلامی : "مرتکبان جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها سه ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می گردند."

حکم تعزیری

مفهوم حکم را از دو منظر مورد بررسی قرار می‌دهیم که به شرح زیر می‌باشد.
حکم در معنای رای قاضی:
حکم در معنای رای، به معنای رایی می‌باشد که پس از بررسی پرونده، توسط قاضی رسیدگی کننده به پرونده، صادر می‌شود. در صورتی که حکم صادره، در خصوص جرایم تعزیری، یعنی آن دسته از جرایمی که در قانون مجازات اسلامی، مستوجب تعزیر دانسته شده‌اند باشد، به آن، حکم تعزیری می‌گویند.
حکم در معنای مجازات:
حکم در معنای مجازات، به معنای مجازاتی است که برای جرایم تعزیری، در قانون مجازات اسلامی در نظر گرفته شده است. حکم تعزیری، می تواند، شامل حبس، شلاق، محرومیت از حقوق اجتماعی، مصادره کل اموال و سایر موارد مندرج در ماده 19 قانون مجازات اسلامی باشد.
- حکم دادگاه قبلیت تجدید نظر دارد و اعتراض به رای دادگاه نیاز به پیگیری وکیل با تجربه دارد که بتواند روند دادگاه را تغییر دهد و به رای صادر شده اعتراض کند. این اعتراض باعث بشود که دادگاه مجدد برای تجدید نظر تشکیل شود.

حبس تعزیری

حکم زندانی است که همانند سایر حبس‌های دیگر از روزی شروع می‌شود که محکوم علیه به موجب حکم قطعی قابل اجرا ، محبوس و زندانی می‌گردد که در حبس تعزیری در صورت وجود شرایطی، دادگاه می‌تواند اجرای حکم را به تعویق بیاندازد و یا مجازات‌های دیگری را جایگزین حبس کند. در سال 1399 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در راستای کاهش تعداد محکومین به حبس تعزیری به تصویب مجلس رسید.

مجازات تعزیری شدیدتر

تشخیص مجازات تعزیری شدیدتر در صورت تعدد مجازات وجود دارد. طبق تبصره 3 ماده 19 قانون مجازات اسلامی ” در صورت تعدد مجازات‌ها، مجازات شدیدتر و درصورت عدم امکان تشخیص مجازات شدیدتر، مجازات حبس، ملاک است….” طبق این تبصره در صورتی که قاضی چند نوع مجازات برای مجرم تعیین کرده باشد برای تشخیص اینکه کدام مجازات شدیدتر است باید به "درجه مجازات تعزیری" توجه کرد. مثلا اگر قاضی برای مجرم هم مجازات شلاق درجه 6 و هم مجازات حبس درجه 7 تعیین کرده است مجازات شلاق درجه 6 شدیدتر محسوب می‌شود، زیرا درجه این مجازات بالاتر است.
نمونه دیگر مجازات اشد بین شلاق و جزای نقدی است که این مورد نیز به درجه مجازات تعزیری توجه می‌شود مثلا بین جزای نقدی درجه 5 و شلاق تعزیری درجه 7 جزای نقدی مجازات اشد محسوب می‌شود.
استثنا در درجه مجازات تعزیری وجود دارد و آن نیز تشخیص مجازات اشد زمانی است که مجازات حبس و جزای نقدی برای مجرم تعیین شده است. در این حالت اگر بین مجازات حبس و جزای نقدی حتی درجه جزای نقدی بالاتر از حبس باشد، باز هم مجازات حبس اشد محسوب می‌شود. وکیل تعزیری دفتر حقوقی حق‌گرا برای پیگیری پرونده و تلاش برای کم کردن حکم مجازات تعزیری در کنار شما خواهد بود.
“اگر مجازاتی با هیچ یک از بندهای هشتگانه این ماده مطابقت نداشته باشد مجازات درجه هفت محسوب می‌شود.” بنابراین تبصره در صورتی که مجازات تعزیری تعیین شده با هیچ یک از درجات مجازات تعزیری هم خوانی نداشته باشد این مجازات درجه 7 محسوب می‌شود. هم چنین در صورتی که برای جرمی تنها مجازات نقدی تعیین شود و هیچ مجازات دیگری به جز مجازات نقدی نداشته باشد، جرم درجه 7 خواهد بود.(طبق تبصره 3 ماده 19 )

مشاوره حقوقی و کم کردن مجازات تعزیری